Zwartboek over misstanden in de verstandelijk gehandicaptenzorg

Op verzoek van enkele parlementsleden heeft de site Klokkenluiders verstandelijk gehandicaptenzorg een voorlopig zwartboek over misstanden in de verstandelijk gehandicaptenzorg aangeboden aan de Tweede kamer. Het is de voorloper van een zwartboek dat de Klokkenluiderssite in de loop van 2014 van plan is uit te brengen. Het voorlopige zwartboek bevat een aantal meldingen van misstanden in de verstandelijk gehandicaptenzorg die via de website zijn binnengekomen.

De meldingen zijn afkomstig van vertegenwoordigers van cliënten, van personeel van zorginstellingen en van cliënten zelf. De klachten gaan over een groot aantal instellingen in het hele land. De misstanden zijn grofweg in te delen in vier categorieën:

• Bejegening, klachtenafhandeling en rol van management, zorgkantoren en Inspectie
• Zorgkwaliteit en niveau/deskundigheid personeel
• Mishandeling, seksueel misbruik, schending privacy, gesjoemel met bewindvoering
• Gesjoemel met Abwz-geld, privé geld van cliënten, en het in rekening brengen van niet verleende zorg.

Vijf van de meldingen worden nader uitgewerkt.

Structureel probleem
Volgens de opstellers van het rapport is er sprake van een structureel probleem in de verstandelijk gehandicaptensector, dat kan worden toegeschreven aan:

• De zwijg- en verstopcultuur van de instellingen (met bijbehorende druk op personeel en verwanten)
• De onbevredigende controle op verdeling en besteding van Awbz-geld
• Te kort schietende controle en handhaving door de Inspectie voor de gezondheidszorg.
• Machtsongelijkheid tussen zorgaanbieders en (vertegenwoordigers van) cliënten
• De manier waarop Raden van toezicht worden genoemd en functioneren

Zwijgcultuur
De opstellers van het voorlopige zwartboek komen tot de volgende conclusies

• Het gaat niet om incidenten, er is iets structureel mis in de verstandelijk gehandicaptenzorg.
• Het belang van de organisatie gaat boven dat van de cliënt.
• De klachten betreffen zeer verschillende onderwerpen.
• Bij een conflict naar de rechter stappen levert cliëntvertegenwoordigers niks op, omdat rechters toestaan dat een zorgovereenkomst wordt beëindigd als de vertrouwensrelatie is verbroken.
• Omdat overheidsinstanties individuele klachten niet in behandeling nemen, blijven misstanden vaak lang voortbestaan.
• Inspectie, ministerie en zorgkantoren doen te weinig aan handhaving en controle.
• Door de zwijgcultuur wordt serieuze kritiek op het beleid de kop ingedrukt en worden kritische ouders en medewerkers onder druk gezet en geïntimideerd.
• Belangenbehartigers zijn vaak bang voor tegenmaatregelen tegen hun verwant, en kiezen er daarom voor om geen of alleen een anonieme klacht in te dienen.
• Medezeggenschap in de verstandelijk gehandicaptenzorg is een lachertje.
• De achteruitgang van de kwaliteit is een punt van zorg. De Verstandelijk gehandicaptenzorg dreigt te verworden tot een peperdure, oncontroleerbare 'oppascentrale'

Het voorlopige zwartboek bevat ook aanbevelingen hoe al deze misstanden kunnen worden aangepakt.

Het voorlopige zwartboek verstandelijk gehandicaptenzorg is te lezen op www.klokkenluidersvg.nl