Zou jij in de instelling willen wonen?

"Bij het ontstaan van probleemgedrag richten we ons vaak op de cliënt, maar in de praktijk grijpen we altijd in op de omgeving." Bert Henderikse van het Centrum voor Consulatie en Expertise (Cce) vertelt over de aanleiding voor de bijeenkomst 'Kijken in de context'.

Een uitspraak van een vader in een film op die dag, die het meeste indruk maakte: "Stel dat jij door een ongeluk gehandicapt raakt, zou je dan in de instelling willen wonen?" Diverse zorgorganisaties wisselden donderdag 21 november in Fort Voordorp ideeën uit op de Cce-bijeenkomst Kijken in de contex – Het effect van de organisatie op moeilijk verstaanbaar gedrag. "De grootste bedreiging is denken dat we er al zijn," verwoordde voormalig manager en hoogleraar orthopedagogiek Gijs van Gemert het in een inleiding. "Het toppunt van professionaliteit is elke dag aan de slag gaan met je ongerustheden."

Lef
Wat die ongerustheden kunnen zijn vertelden teams openhartig tijdens praktijksessies. Zoals de Koraal Groep, waar een cliënt bij locatie Op de Bies bijna 24 uur per dag vastgebonden in bed lag vanwege voortdurend zelfverwondend gedrag. Al 15 jaar was er af en aan inzet van Cce en het team, maar dit veranderen lukte niet. Tot begeleiders, managers en gedragsdeskundigen een lijn trokken en samen besloten te werken aan een leven zonder fixatie en in interactie voor álle cliënten. Deze omslag naar een gewoon leven bereikten ze volgens hen door:

• Lef, gewoon doen
• Vasthouden aan kader: 'Dit is geen leven', één lijn trekken als team
• Aansluiten bij sociaal emotionele leeftijd van cliënt
• Beheersmatig werken en afspraken over gedrag loslaten
• Dagprogramma met actie zoals buiten bewegen en demping
• Druk van buiten door groepsconsultatie van Cce
• Hulp organiseren voor begeleiders
• Korte lijnen met familie.

Ook in andere sessies vertelden teams over een omslag van beheersmatig werken naar het ondersteunen van een gewoon leven, en hoe je daarbij samenwerkt en aansluit bij de vragen van cliënten en familie. Maar ook kwam naar voren dat er geen pasklaar recept is, omdat elke cliënt en situatie weer anders is.

Sterk team
"Het is jouw werk, maar zijn leven," zei Jurjen Tak, ouder van een zoon met een verstandelijke beperking in een film die op de dag vertoond werd en waarin verschillende meningen voorbijkwamen over het voorkomen van probleemgedrag. Dat doe je door een "sterk team", een "goede samenwerking tussen teamleider en gedragswetenschapper" en "coaching on the job", aldus een begeleider, orthopedagoog en Cce-medewerker in de film.

Volgens Cce-projectleider Bert Henderikse moeten we kritisch kijken naar de structuur in de zorg. "Die is georganiseerd rond geld en met formele hiërarchie, en dat staat haaks op wat een cliënt vraagt. Er zit vaak spanning tussen het belang van een cliënt en van een organisatie, dat gegeven kan al voor probleemgedrag zorgen."

Het Cce gebruikt alle meningen van de dag voor een vervolgbijeenkomst in 2014. Lees meer over Kijken in de contex en bekijk binnenkort ook de film die vertoond werd op de website van het Centrum voor consultatie en expertise.