Zorg moet cliënten aan gezonde leefstijl helpen

De bestrijding van roken, overgewicht en te weinig beweging in zorginstellingen wordt de komende jaren een speerpunt voor de Inspectie voor de volksgezondheid. Het wordt een taak voor zorgverleners in de gehandicaptenzorg en in andere sectoren, om hun cliënten van ongezond gedrag af te helpen. En het is de bedoeling dat ze zelf het goede voorbeeld geven!

De Inspectie komt controleren of ze het goed doen. Roken en overgewicht zijn de voornaamste oorzaken van ziekte en sterfte in Nederland, schrijft de Inspectie in het rapport ‘Staat van de gezondheidszorg, preventie in de curatieve en langdurige zorg noodzaak voor kwetsbare groepen.’ Tezamen zorgen zij voor ongeveer een kwart van de ziektelast van de Nederlandse bevolking.

Gezondheidsproblemen
Verontrustend vindt de Inspectie de cijfers over het gezondheidsverschil tussen mensen met een hoge en een lage opleiding. Gemiddeld leven lager opgeleiden 6 tot 7 jaar korter dan hoog opgeleiden. Daarvan brengen zij 16 tot 19 jaar langer door met ernstige gezondheidsproblemen, veelal veroorzaakt door een ongezonde leefstijl. ‘Positief is dat leefstijl gebonden aandoeningen deels vermijdbaar zijn. Overstappen van ongezonde naar gezonde leefgewoonten heeft aantoonbaar effect op de gezondheid en gezonde levensduur. Iemand die stopt met roken verlengt zijn of haar resterende gezonde levensverwachting met 4,6 jaar. Bij mensen die van overgewicht naar een gezond gewicht afvallen stijgt de gezonde levensverwachting met 2,1 jaar, wie een leefpatroon van lichamelijke inactiviteit doorbreekt door meer te bewegen krijgt er 1,2 jaar in gezondheid bij. Mensen leven niet alleen langer, maar blijven ook langer vrij van ernstige gezondheidsproblemen.’

Volhouden is moeilijk
‘Het is moeilijk om leefgewoonten te veranderen. Soms ontbreekt de kennis, daarom is voorlichting belangrijk. Maar kennis is meestal niet voldoende voor een blijvende gedragsverandering. Doen en volhouden vraagt veel inspanning. Voor mensen in een omgeving waar roken, ongezond eten en weinig bewegen de norm is, is het doorbreken van dat patroon extra moeilijk; sociale invloed is zeer bepalend voor ons gedrag. Dat geldt zeker voor mensen die afhankelijk zijn van een zorginstelling; de instelling bepaalt in belangrijke mate wat bewoners eten, of ze gestimuleerd worden om te bewegen of te stoppen met roken.’

Zorgplannen
‘Waar leefstijlbegeleiding voor kwetsbare groepen ernstige gezondheidsschade kan voorkomen of de zelfredzaamheid bevordert, hebben zorginstellingen de verantwoordelijkheid dit structureel aan te bieden. Ook als richtlijnen nog ontbreken, mogen zorginstellingen hun patiënten en cliënten begeleiding bij een gezonde leefstijl niet onthouden. Zij moeten leefstijldoelen en (doorverwijzing naar) begeleiding om deze te realiseren, opnemen in individuele zorg- en behandelplannen. Instellingen moeten leefstijlbegeleiding voor kwetsbare doelgroepen verankeren in hun beleid. In intramurale zorginstellingen is het bovendien belangrijk de leefomgeving zo in te richten dat de gezonde keus voor de bewoners de makkelijke keus wordt, en de omgeving hen stimuleert om actief te zijn.’

Lvg-jongeren
Om een begin te maken heeft de Inspectie zes doelgroepen uitgezocht die de komende jaren hulp moeten krijgen bij het ontwikkelen van een gezondere leefstijl. In de gehandicaptenzorg zijn dat de jongeren met een licht verstandelijke beperking in de orthopedagogische behandelcentra. Hun begeleiders moeten de jongeren het goede voorbeeld geven, en hen helpen bij niet- roken, een gezond gewicht, en meer bewegen.

‘Preventie in de zorg is niet vrijblijvend,’ schrijft de inspectie. ‘Daarom zal de inspectie door handhaving bevorderen, en desnoods afdwingen, dat zorginstellingen deze redelijke inspanning ook daadwerkelijk leveren.’

Lees het rapport ‘Staat van de gezondheidszorg’ op de site van de Inspectie voor de gezondheidszorg