Zonder ruzie omgaan met probleemgedrag

Ben je begeleider van mensen met een beperking? Overkomt het je wel eens dat je tegen hen staat te schreeuwen of steeds standjes geeft? Dat je hen verbiedt of gebiedt om iets te doen? Dat je hen ‘laat afkoelen op hun kamer’ of ‘laat voelen wat de consequenties zijn van hun gedrag’? En…helpt dat? Zo nee, dan is er een inspirerend boek voor je.

Het heet: Geen gevecht, geen gebijt, geen gegil. En het gaat over hoe je mensen met ernstig probleemgedrag helpt om zichzelf te handhaven zonder dat je ruzie met hen maakt. De schrijver van het boek, de Zweedse klinisch psycholoog Bo Hejlskov Elvén, hanteert als basisprincipe dat mensen die zich kunnen gedragen, dat ook zullen doen. Mensen die zich problematisch gedragen, en dan hebben we het over mensen met een verstandelijke beperking, autisme, adhd, schizofrenie of een ander hersen- of ontwikkelingsprobleem, hebben hulp nodig bij het reguleren van hun emoties en hun gedrag. En die hulp moet komen van hun opvoeder of begeleider. Als die van mening is dat het kind of de cliënt zich niet misdraagt uit kwaadwillendheid, is dat een mooie basis om aan herstel van de relatie en van de emotionele ontwikkeling te werken. Wij kunnen de cliënt (Elvén noemt hem zorggebruiker) niet beïnvloeden, maar wel de wereld om hem heen en de manier waarop wij met hem omgaan.

Gewone opvoeding werkt niet
Nog enkele basisprincipes uit het boek:

• Gewone opvoedmethoden werken niet bij mensen met een verstandelijke beperking of een neuropsychiatrische aandoening. Als dat wel zo was, dan hoefde er geen diagnose te worden gesteld. We zullen dus andere methodes moeten toepassen.
• Onze methode moet erop gericht zijn dat de zorggebruiker de leiding zelf in handen krijgt. Als we macht over hem uitoefenen, krijgen we conflicten, en zal hij zich negatief ontwikkelen. Als we hem helpen om zijn zelfbeheersing te versterken, kan hij beter voor zichzelf zorgen en wordt zijn leven beter.
• We moeten ervoor zorgen dat de cliënt meer vertrouwen in ons krijgt, en daarom moeten we heel goed opletten dat wat we doen, zijn vertrouwen in ons niet ondermijnt.
• Als je eisen stelt, stel ze dan zo dat de cliënt ‘ja’ kan zeggen. Dan hoeft hij geen nee te zeggen, wat veel conflicten voorkomt.
• Verlaag je eigen emotieniveau. Iedere keer als je denkt dat je een stap voorwaarts moet doen, moet je juist een stap achteruit zetten. Daarmee geef je de cliënt een grotere kans om zijn zelfbeheersing te bewaren.
• Biedt afleiding: een ijsje is beter dan ruzie. Elke keer dat je een conflict kunt voorkomen, betekent dat je morgen minder conflicten hebt.

Vastgebonden
Bo Hejlskov Elvén neemt het op voor alle mensen met beperkingen die – voor hun bestwil - worden vernederd, uitgescholden, gestraft, opgesloten, vastgebonden, berispt. Van wie het leven wordt beperkt om probleemgedrag te voorkomen, en die de kans niet krijgen om hun persoonlijkheid te ontwikkelen en zich trots te voelen. Hij laat zien dat opvoeders, leerkrachten en ouders vaak met de beste bedoelingen reageren op probleemgedrag op een manier die er meer kwaad dan goed aan doet. Dat willen goede hulpverleners niet, die voelen zich net zo ellendig als hun cliënt als er weer een conflict is opgevlamd, met emotionele en soms lichamelijke schade aan beide kanten.

Andere manier van denken
Als je probeert het moeilijk verstaanbare gedrag van cliënten beter te begrijpen, en er op een positieve manier mee om te gaan, helpt dit boek je om je relatie met hen en de kwaliteit van hun leven aanzienlijk te verbeteren. Het is heel praktisch geschreven, met veel voorbeelden en tips. Maar wat het boek in de eerste plaats doet is, dat het je helpt om op een heel andere manier over probleemgedrag te denken.

Geen gevecht, geen gebijt, geen gegil. Het bevorderen van positief gedrag bij mensen met autisme en andere ontwikkelingsstoornissen. Door Bo Hejlskov Elvén. Uitgeverij Pearson. Prijs 25 euro.