Waardenkompas helpt begeleiders bij het bespreken van dilemma’s

Wat maakt het werk in de gehandicaptenzorg zo leuk, maar soms ook zo ingewikkeld? Dat is dat je elke keer keuzes maakt. En dat je daarbij moet nadenken: doe ik het goede? Het is belangrijk om daarover met elkaar te praten. Om begeleiders te helpen is er het Waardenkompas.  | Fotografie Bas van Spankeren

Helma is dol op begeleider Osman, ze wil het liefst alleen door hem begeleid worden. Osman wil ergens anders gaan werken, maar hij heeft het gevoel dat hij Helma dan in de steek laat. Wat nu? Misschien zeg je: Natuurlijk mag Osman ergens anders werken. Maar daarmee is het gevoel van Osman nog niet weg. Hij heeft toch ergens last van.

Grote en kleine dilemma’s
Dit is zo’n dilemma waar je in de gehandicaptenzorg tegenaan kunt lopen. Het Waardenkompas helpt om daarover te praten in je team. Wat maakt dat Osman zo’n gevoel heeft? Welke persoonlijke waarden spelen hier mee? En welke waarden uit de beroepscode gelden hier? De beroepscode kan helpen om uit te leggen waarom Osman voor zichzelf mag kiezen. Dat zijn dingen waar je achter komt met het Waardenkompas.

Je kunt zelf met het kompas aan de slag of je kunt een training volgen

Het idee voor het Waardenkompas ontstond in een onderzoeksgroep van de Hogeschool Arnhem Nijmegen, de HAN. Diana Rodenburg, programmaleider LVB/ASS bij Siza, zit in de onderzoeksgroep. “Elke dag lopen begeleiders tegen grote en kleine dilemma’s aan. Dan is het goed te weten wat je waarden zijn. Waarom maak je een keuze?”

Onderling niet eens
Diana vertelt over een woonlocatie. Het team was het onderling niet eens over de begeleiding van een vrouw met autisme en LVB. “De vrouw deed wat zij wilde en hield zich niet aan afspraken. De teamleden vonden dat er op de locatie geen plek meer voor haar was. Eén begeleidster hield vol, maar zij had het wel moeilijk. De vraag was: mag een team begeleiding weigeren?”

Dit is een voorbeeld van een dilemma waarmee je te maken kan krijgen. “Het helpt als je dan weet wat jouw eigen waarden en wat de waarden uit de beroepscode zijn”, aldus Diana. “Het waardenkompas is een hulpmiddel voor ‘het goede gesprek’ hierover.”

Drie lagen
In het Waardenkompas zijn er drie lagen. De eerste laag gaat over de eigen waarden: wat vind jij belangrijk in het leven? De tweede laag gaat over dilemma’s waar je tegenaan kunt lopen. De derde laag gaat over waarden vanuit de beroepscode. Loes Dijker, teamcoach bij Zozijn, heeft meegewerkt aan het Waardenkompas. Zij probeerde het uit bij een team van ambulant begeleiders.

“Bij een intervisie vertelde een begeleidster over een jongen met gedragsproblemen. De moeder beperkte de jongen met haar zorg. Maar kon ze daar wat van zeggen? We bespraken in de groep welke waarden hier spelen. De groep zei: professionele moed. Dat klopte. De begeleidster durfde niet tegen de moeder te zeggen dat haar zorg de jongen beperkt. Daarna konden we de brug maken naar een waarde in de beroepscode: erken het unieke in de persoon. En dus: erken het unieke in de moeder en praat erover. Het was mooi dat de beroepscode duidelijkheid gaf.”

Zelf aan de slag
Loes vindt het Waardenkompas ook geschikt voor teams die elkaar zijn kwijt geraakt. “Het kompas helpt je te praten over waarden die je belangrijk vindt. Zo kun je elkaar beter keren kennen. Bovendien is het Waardenkompas leuk. Er staan kleine oefeningen in die inspireren en verbinden.”

Ambulant gezinsondersteuner Veronica op huisbezoek

En hoe start je dan met het Waardenkompas? Diana: “Met de uitleg die we geschreven hebben, kan iedereen zelf met het kompas aan de slag. Maar je kunt ook de training van de HAN en BPSW volgen. Het is een uitgebreid hulpmiddel, het is fijn om een keer alle lagen van het kompas te doorlopen. , Daarna kan je het kompas zelf inzetten hoe en wanneer je wil.”  |  Tekst Astrid van den Berg, Fotografie Bas van Spankeren

Het Waardenkompas is ontwikkeld door het lectoraat Ethiek van Verbinding met mensen met een verstandelijke beperking van de Hogeschool van Arnhem en Nijmegen in samenwerking met Zozijn, Siza, Dichterbij, Pluryn, Cello, de BPSW en Sanneke Duijf, sociaal ontwerp. Je vindt het Waardenkompas op www.kpgs.nl/tips-tools/tools/waardenkompas-in-gesprek-over-waarden-op-de-werkvloer of bekijk deze in de beroepsethiek app. Deze kan je downloaden in de Apple Store of via Google Play.

Het Waardenkompas is een van de aanpakken in vernieuwende en persoonsgerichte zorg. Twinkels heten die aanpakken. Ze zijn ontwikkeld binnen Begeleiding à la carte, een programma dat gesubsidieerd wordt door het ministerie van VWS en in 2023 een vervolg krijgt: Begeleiding à la carte 2! Doel van dit programma is om samen met organisaties de beweging van vernieuwende persoonsgerichte zorg verder te brengen. Zodat meer mensen met een beperking zorg en ondersteuning krijgen die goed aansluit bij hun wensen en behoeften. Je vindt alle Twinkels op www.twinkelmagazinegehandicaptensector.nl.