Veilig aan tafel in autismegroep

Veel cliënten met autisme hebben moeite met communiceren, met sociale vaardigheden en ze hangen erg aan routines. Wonen in een leefgroep, en zeker de vaak gezamenlijke maaltijden, vormen voor hen dan ook een extra uitdaging. Steven de Grieck schreef een boek over hoe begeleiders mensen met autisme beter kunnen begeleiden in de leefgroep.Door Steven de Grieck

Het gedrag van mensen met alleen een verstandelijke beperking verschilt van dat van de meeste mensen, maar het is wel te begrijpen als je rekening houdt met hun emotionele en cognitieve niveau. Anders is het bij cliënten met autisme, bij wie het niet gaat om een vertraging van de ontwikkeling, maar om een andere ontwikkeling. Dat andere zit vooral in de moeilijkheid die mensen met autisme ervaren om samenhang (in tijd, ruimte en gebeurtenissen) te zien. Hierdoor
• hebben ze meer tijd nodig om informatie te verwerken
• begrijpen ze niet altijd goed de achterliggende betekenissen.
Het is aan ons om meer samenhang in hun leven aan te brengen. Als ze een probleem hebben met verbeelding moeten wij het onzichtbare zichtbaar maken. Wat daarbij enorm helpt is visuele en concrete communicatie.

Bron van plezier
Maaltijden zijn belangrijke momenten gedurende de dag. Ze zijn noodzakelijk, maar kunnen ook een bron van plezier zijn. Toch loopt het dikwijls mis. We vergeten soms dat de bewoners met autisme ook tijdens de maaltijd nog autistisch zijn. Maaltijden zijn prikkelrijke situaties. Alle zintuigen worden gestimuleerd, en voor bewoners met autisme kan dit een bijkomende bron van stress zijn.

Wat kun je doen?
Een maaltijd heeft een bepaald verloop. Voor sommige bewoners helpt het om het verloop zichtbaar te maken met een schema. Dat kan je doen met afbeeldingen, zoals een klein schema dat aangeeft hoeveel gangen er komen. Of met voorwerpen: door een aantal borden op tafel te zetten die aangeven hoeveel gangen er zijn. En voor wie nog meer voorspelbaarheid wil, kan zelfs de maaltijd al opgediend zijn op die borden.

Een maaltijd vergt ook altijd wat organisatie aan tafel. Heeft een bewoner genoeg ruimte, kan hij overal bij, weet hij wat hij moet doen met lege borden? Een opruimbak vlakbij zijn plek, waar alle vuile vaat in kan, scheelt een hoop geloop en drukte tijdens een maaltijd.

Sociale gebeurtenis
Ook op sociaal vlak is een maaltijd soms belastend voor bepaalde bewoners. Zij bekommeren zich meer om het eten dan om de tafelgenoten. Of net omgekeerd: ze gaan zo op in de interacties dat ze niet meer aan eten toekomen.

Let op het aantal mensen aan tafel. Voor veel mensen met autisme is een kleiner gezelschap overzichtelijker. Sommigen eten liever aan een tafeltje apart of zelfs alleen op hun kamer.

Maak waar mogelijk regels voor aan tafel visueel of bereik rust door aanpassing in de ruimte, zoals iemand met zijn rug naar een andere bewoner zetten met wie hij teveel interacties heeft.

Let verder op het aantal en soort prikkels in de eetkamer, houd rekening met waar mensen gevoelig voor zijn.

Autisme en verstandelijke beperking in de leefgroep Wat kan ik doen? door Steven Degrieck. Uitgave Lannoo Campus, prijs € 19,99. In het boek vind je 33 vragen en antwoorden met concrete tips over dagelijkse situaties, zoals vrije tijd, routines, rigiditeit, probleemgedrag en interactie met andere bewoners.

(ingekorte versie van het artikel dat in Klik april 2014 stond)