Taken en bevoegdheden van de zorgverantwoordelijke

In de nieuwe Wet Zorg en Dwang krijgt de 'zorgverantwoordelijke' een belangrijke rol bij de toepassing van onvrijwillige zorg. Het is voor iedere zorginstelling belangrijk om af te wegen welke medewerker binnen de zorginstelling daar het meest geschikt voor is. Een overzicht van de taken en verantwoordelijkheden van deze nieuwe functie. - Door Monica de Visser

Als mijn vorige bijdrage over het 'nee, tenzij-principe' van het wetsvoorstel Zorg en Dwang wat weggezakt is: dit principe wil zeggen dat je de cliënt alleen zorg of ondersteuning aanbiedt die vrijwillig is. Dat is zorg of ondersteuning waarmee de cliënt of zijn vertegenwoordiger heeft ingestemd en waar de cliënt zich niet tegen verzet.

Slechts als het echt niet anders kan, mag je onvrijwillige zorg toepassen. Dit kan enkel na het doorlopen van een stappenplan, waarbij je door middel van een multidisciplinair overleg onderzoekt of er toch nog mogelijkheden openstaan voor vrijwillige zorg. Als dat echt niet zo blijkt te zijn, mag de opname van onvrijwillige zorg in het zorgplan worden overwogen, en dan nog slechts voor een bepaalde periode en na advies van een externe deskundige.

Kennis en ervaring
In Zorg en Dwang krijgt de zorgverantwoordelijke een belangrijke rol toebedeeld bij de toepassing van onvrijwillige zorg. Het is een nieuwe functie waaraan de wet alleen als eis stelt dat de zorgverantwoordelijke de vereiste kennis en ervaring moet hebben. De zorginstelling is zelf verantwoordelijk om te bepalen welke persoon binnen de zorginstelling het meest geschikt is voor deze functie.

Welke taken krijgt de zorgverantwoordelijke nu precies in het wetsvoorstel Zorg en Dwang?

• De zorgverantwoordelijke heeft een centrale rol in het opstellen, vaststellen, evalueren en aanpassen van het zorgplan. Binnen 6 weken na aanvang van de zorg heeft de zorgverantwoordelijke een gesprek met de cliënt en/of zijn vertegenwoordiger. De afspraken uit dit gesprek zijn zoveel mogelijk gebaseerd op de wensen en voorkeuren van de cliënt. De zorgverantwoordelijke legt de gemaakte afspraken vast in een zorgplan, indien gewenst met advies van een deskundige van een andere discipline.
• Na 4 weken ( en hierna minimaal iedere 6 maanden) organiseert de zorgverantwoordelijke een evaluatiegesprek. De zorgverantwoordelijke nodigt de cliënt en/of zijn vertegenwoordiger bij deze evaluatiegesprekken uit. Na het evaluatiegesprek past de zorgverantwoordelijke het zorgplan (zo nodig) aan.
• Het zorgplan van de cliënt bevat in principe alleen vrijwillige zorg. Als ter voorkoming of beperking van ernstig nadeel voor de cliënt (of een ander persoon) onvrijwillige zorg als laatste middel wordt overwogen, zorgt de zorgverantwoordelijke voor het bijeenroepen van een multidisciplinair overleg. De zorgverantwoordelijke legt de (verplichte) zorgvuldigheidseisen die door het (uitgebreide) deskundigenteam worden genomen schriftelijk vast in het dossier van de cliënt.
• De zorgverantwoordelijke legt de beslissing van een behandelaar over de (gedeeltelijke) wilsonbekwaamheid van een cliënt bij een bepaalde behandeling of beslissing schriftelijk vast in zijn dossier. De beslissing wordt door een behandelaar zeer zorgvuldig genomen. Ook de afwegingen van de behandelaar worden genoteerd in het dossier van de cliënt, met vermelding van de datum en tijdstip van de genomen beslissing en de naam van de behandelaar.
• Indien noodzakelijk voor goede zorg of ondersteuning, overlegt de zorgverantwoordelijke met de collega van een andere zorginstelling.
• Voordat onvrijwillige zorg bij een cliënt mag worden toegepast, overlegt de zorgverlener zo mogelijk met de zorgverantwoordelijke. Als er sprake is van een noodsituatie (onvrijwillige zorg was nog niet opgenomen in het zorgplan), dan neemt de zorgverantwoordelijke een schriftelijke beslissing over de toepassing en de duur van de onvrijwillige zorg. Ook deze schriftelijk beslissing wordt vastgelegd in het dossier van de cliënt.

Omdat bij het multidisciplinaire overleg (afhankelijk van het soort onvrijwillige zorg) al verplicht een arts of een deskundige aanwezig is, kan de zorgverantwoordelijke mogelijk een begeleider zijn met extra coördinerende taken en bevoegdheden. Deze begeleiders moeten dan wel goed opgeleid worden in de uitgangspunten en de regels van het wetsvoorstel Zorg en Dwang, willen zij voldoen aan de eis van voldoende kennis en ervaring.