Recht doen aan cliënten

Zestien jaar geleden schreef ik mijn eerste column voor Klik. Ik haalde daarin een oud Latijns gezegde aan: het recht is geschreven voor de wakenden. Het betekent dat het recht er wel is, maar dat het je niet komt aanwaaien. Je moet er actief naar op zoek. Ik vond toen dat dit zeker gold voor mensen met een verstandelijke handicap. - Laatste column van jurist Jan Delfgaauw

Met de rechten van mensen met een verstandelijke beperking werd het niet zo nauw genomen toen ik mijn eerste column schreef. Ze werden, schreef ik, gemakkelijk uitgesloten van gewoon onderwijs, gewoon werk, gewone huisvesting enzovoort.

Zelfstandig wonen
Hoe is dat nu? Is hun (rechts)positie sindsdien verbeterd? Laat ik als voorbeeld Nico nemen, een man met een verstandelijke beperking met wie ik al 30 jaar omga. Toen ik hem leerde kennen, woonde hij nog bij zijn ouders. Het was zijn liefste wens zelfstandig te gaan wonen. In 1985 schreef hij in een brief aan mij:

"...meneer (...) vroeg ook aan mei of ik zelf standich zouden kunne woonne hij vroeg ook of ik met geld om kunt gaan toen heefd ik gezegd dat het nog niet zo best gaat maar het eetten kooke dat gaat wel en klein beetje maar nu is het wel zo dat als ik zelf standich zou kunne gawoon dan heeft ik het liefts de lier (De Lier is een plaatsje in het Westland, JD) te misten als er huisjes kome waar je zelf standich kunt woonne..."

Zulke huisjes waren er toen nog niet. Nico moest eerst in een gezinsvervangend tehuis met 23 andere bewoners. Maar vanaf de jaren '90 kwam er een omslag: van opname en zorgverlening in instituten naar ondersteuning bij het leven, wonen en werken in de samenleving. Toen lukte het hem wel om in een flatje te gaan wonen, eerst nog met een medebewoner, later helemaal zelfstandig, met begeleiding in de buurt.

Geld
Vandaaruit gaat hij tegenwoordig met zijn scooter naar de sociale werkplaats en naar optredens van Frans Bauer en Marianne Weber in Ahoy. Met geld omgaan is nog steeds niet zijn sterkste kant. Dan belt hij me op: 'Jan, 35 euro hoeveel briefies van 10 is dat?' Maar zijn begeleider helpt hem daarbij en hij krijgt afgepast geld.

Het is niet alleen rozengeur en maneschijn. Helemaal zelfstandig betekent in Nico's geval ook helemaal alleen. En dat is eenzaam, getuige de telefoontjes die ik vooral 's avonds laat van hem krijg en die ik daarom niet altijd opneem.

Maar Nico is geen man om in een groep te wonen. Hij hecht erg aan zijn zelfstandigheid, hoe moeilijk dat soms ook is. En dat is toch bereikt in de zestien jaar dat ik deze column heb geschreven.

Laatste Column van de Jurist, Jan Delfgaauw, in Klik 5 van 2013. Gijsbert Boggia, onderhandelaar cao en belangenbehartiger gehandicaptenzorg bij Abvakabo, neemt zijn plaats in als columnist vanaf Klik nummer 7.