Ook beperkte intelligentie is te trainen

Er is een Nederlands boek verschenen over de ontwikkelingspsycholoog Reuven Feuerstein die al ruim 60 jaar aan de weg timmert met zijn opvatting dat iedereen kan leren, ook mensen van wie wordt aangenomen dat ze een te laag Iq hebben om veel te snappen.

'Worden wie je bent' Een reis door de ontwikkelingsfilosofie van Reuven Feuerstein, is geschreven door Marijn de Wit. Deze jonge filosoof/scenarioschrijver is erin geslaagd er een uiterst leesbaar en boeiend verhaal van te maken.

Feuerstein beschouwt intelligentie als een spier: als je die traint, ontwikkelt hij zich. En als je er niks mee doet, dan slinkt hij. Een andere gedachte: kinderen met een verstandelijke beperking moeten net zozeer worden uitgedaagd als leeftijdgenootjes zonder beperking. Ook de hersens van kinderen met een beperking zijn als een spier, en ook die moet worden getraind, omdat iedereen recht heeft op ontwikkeling. Ontwikkelen lukt alleen als je wordt uitgedaagd om net iets meer te ondernemen dan je al kunt. Je moet je inspannen, om verder te komen. Feuerstein heeft allerlei instrumenten ontwikkeld om die inspanning op de juiste manier te leveren. En om mensen die veel weerstand voelen, te motiveren om dingen te doen waarvan ze denken dat ze het toch niet kunnen.

Levensgeschiedenissen
Het verhaal over hoe de Feuersteinmethode werkt, wordt verteld aan de hand van de levensgeschiedenissen van een aantal kinderen, jongeren en volwassenen met uiteenlopende ontwikkelingsproblemen. Bij iedere persoon komt een thema uit de methode aan de orde.

Zo is er het begrip 'mediatie': Bij mensen met een beperking gaat leren niet vanzelf. Als lesstof hun op een gebruikelijke manier wordt aangeboden, krijgen ze zoveel prikkels te verwerken, dat ze zich ervoor afsluiten. Als iemand tussen hen en de prikkels in gaat zitten, en de behapbare delen voor hen uitkiest en betekenis geeft, lukt het wel. De mediator bemiddelt net zo lang tussen de onbegrijpelijke, angstaanjagende buitenwereld en de leerling, tot die wel in staat is om de nodige informatie te verwerken.

Verrijkingsprogramma
Dan is er het begrip van de 'zone van de naastgelegen ontwikkeling'. Wie doet waar hij goed in is, raakt uiteindelijk verveeld, en stopt met nieuwsgierig zijn. Wie uitgedaagd wordt om net een stapje verder te gaan dan hij kan, leert nieuwe dingen en groeit.

Meestal gaat het er niet om dingen leren, maar om je verstand beter te gebruiken, waardoor je beter kunt leren. Dat scholen van het verstand gebeurt in het Feuersteincentrum, waar de persoon in kwestie met hulp van het Instrumenteel Verrijkingsprogramma allerlei cognitieve functies traint, zoals hoe je problemen strategischer, efficiënter en geconcentreerder aanpakt. Daarmee wordt de wereld toegankelijker en wordt het steeds gemakkelijker om nieuwe dingen aan te leren.

Chaos in het hoofd
In vijf verhalen zie je hoe mensen met grote verstandelijke, sociale en leerproblemen stapsgewijs en op een zeer aan hun individuele mogelijkheden aangepaste manier de kans krijgen 'om te worden wie ze zijn.' De mensen (en vooral hun ouders) tobben met autisme, met een totale afwezigheid van communicatie, met chaos in hun hoofd, met teleurstellingen over onderwijs en hulpverlening en met enorme minderwaardigheidsgevoelens. Het gaat over mensen die wij in de verstandelijk gehandicaptenzorg ook kennen.

Eén verhaal gaat over een 35-jarige man met een Wajong-uitkering die zo weinig vertrouwen heeft in zijn eigen kunnen, dat hij zijn dagen en nachten slijt in een oude auto. Bij alles wat hem wordt voorgesteld zegt hij: 'Kan ik niet, ik ben ongeschikt.' Werken, dat kan hij niet. Hij is immers arbeidsongeschikt verklaard voor 80 tot 100%? Het re-integratieproject dat hem op weg helpt doet dat in samenwerking met het Feuersteincentrum. Aan het eind van het verhaal werkt de man, en is hij ongelooflijk trots op wat hij presteert.

Mooie, hoopvolle verhalen, in een uitdagend, inspirerend en goed geschreven boek. Worden wie je bent' Een reis door de ontwikkelingsfilosofie van Reuven Feuerstein, door Marijn de Wit. Uitgave van Feuerstein Centrum Nederland, prijs 18,95 euro plus verzendkosten.