'Nieuwe Wmo leidt tot rechtsongelijkheid'

Als gemeente in 2015 verantwoordelijk worden voor extramurale zorg (begeleiding en dagbesteding van langdurig zieken), dan leidt dat tot onduidelijkheid en een verminderde rechtsbescherming van mensen die zorg nodig hebben. De Raad voor de rechtspraak is in een wetgevingsadvies hierover kritisch over het ontstaan van 'versnipperd beleid'. Als het parlement akkoord gaat, wordt met ingang van 2015 de huidige Wmo aangevuld met langdurige zorg. Aanspraken op extramurale zorg in de huidige Algemene wet bijzondere ziektekosten (Awbz) vervallen dan. De budgetten worden van de rijksoverheid overgeheveld naar gemeenten.

Gemeenten krijgen hiermee een brede zorgverantwoordelijkheid voor hun inwoners. Daarbij krijgen zij veel beleidsvrijheid bij het invullen van de voorzieningen. De ene gemeente kan een voorziening toewijzen, terwijl een andere gemeente dat in een soortgelijk geval kan afwijzen. Volgens de Raad voor de rechtspraak leidt dit tot rechtsongelijkheid en naar verwachting tot een toename van rechtszaken.

Melding
In de nieuwe Wmo wordt een verzoek om zorg niet gestart met een aanvraag, maar met een melding. Vervolgens start de gemeente een onderzoek naar de zorgvraag en rapporteert de uitkomsten daarvan terug aan de zorgzoekende. Die kan vervolgens pas op basis van de uitkomsten van het onderzoek een aanvraag indienen.

De Raad voor de rechtspraak wijst erop dat de formele status van dit onderzoek onduidelijk is en er geen rechtsmiddelen zijn als de gemeente niet tijdig het onderzoek afrondt. Behoud de huidige systematiek van de Algemene wet bestuursrecht (Awb), adviseert de Raad, waarbij een burger een aanvraag doet, waarna de overheid een beslissing neemt.

Zorgplicht familie
In het wetsvoorstel staat 'gebruikelijke hulp' omschreven als "hulp die naar algemene opvattingen in redelijkheid verwacht mag worden van de echtgenoot, ouders, inwonende kinderen of andere huisgenoten". De Raad wijst erop dat wettelijk gezien alleen echtgenoten elkaar hulp en bijstand verschuldigd zijn.

"Als de overheid wil dat er een ruimere wettelijke zorgplicht komt, dan moet in de wet worden omschreven wie dit betreft. Als bijvoorbeeld inwonende kinderen weigeren een zorgbehoevende ouder te helpen, kan deze ouder een voorziening door de gemeente worden geweigerd, terwijl de ouder de hulp van zijn kinderen niet kan afdwingen," licht de Raad voor de Rechtspraak toe in een persbericht.

Binnendringen woning
Gemeenten zijn volgens de nieuwe Wmo ook verantwoordelijk voor toezicht en handhaving. Gemeenten krijgen daarbij de bevoegheid om zonder toestemming van de bewoner een woning te betreden, als dat nodig is voor het uitoefenen van toezicht op iemand met een maatwerkvoorziening. D e Raad voor de Rechtspraak plaatst hier vraagtekens bij, omdat momenteel dit niet is toegestaan volgens recent ingevoerde wetgeving en eerder uitspraken van rechters hierover. "Pas het wetsvoorstel zo aan dat het aansluit bij de huidige praktijk," adviseert de Raad.

Lees het volledige wetgevingsadvies van de Raad voor de Rechtspraak (pdf) over de Wmo