Nieuwe training maakt cliënten 'sterker dan de kick'

"Er zijn nog veel vragen en weinig antwoorden," zei onderzoeker en orthopedagoog Marion Kiewik op een themamiddag over verslaving van de Academische Werkplaats Leven met een Verstandelijke Beperking (Tranzo, Tilburg University). Orthopedagoog Annemarie Kroon en onderzoeker Noud Frielink presenteerden er de training Sterker dan de kick, die daarin verandering moet brengen. Mensen met een lichte verstandelijke beperking worden ermee gemotiveerd tot nieuw gedrag, zodat ze niet vervallen in oude gewoontes.

Sterker dan de kick is ontwikkeld door Dichterbij Kennisn@, in samenwerking met de Academische werkplaats Leven met een verstandelijke beperking. Kroon: "De training is gebaseerd op de expertise van begeleiders, cliënten en door veel uit te proberen wat werkt. Uitgangspunt is de motivatie; als iemand vanuit zichzelf gemotiveerd is iets aan zijn of haar gebruik te veranderen, is de kans groter dat hij kan veranderen en dat kan volhouden."

Na de opening van de studiedag door dagvoorzitter prof. dr. Petri Embregts, werd duidelijk dat verslaving een niet te onderschatten probleem is in de lezing van Hendrik Roozen, bijzonder hoogleraar verslaving. "Verslaving is een van de meest voorkomende psychiatrische stoornissen. Je krijgt een gelukskick door drugs, maar ook bij verslaving aan games, seks of suiker bijvoorbeeld. Je beloningscentrum in je hersenen raakt echter zo sterk gestimuleerd, dat je controle gekaapt wordt."

Gewoonte
"Hoe langer je verslaafd bent, hoe meer je een verschuiving krijgt van beloningsgericht naar gewoontegedrag," zei Roozen. "In veel behandelingen ligt de nadruk op het verminderen van belonende effecten, terwijl juist het doorbreken van gewoontepatronen aanknopingspunten biedt."

Marion Kiewik legde vervolgens uit waarom mensen met een lichte verstandelijke beperking meer risico lopen op middelenmisbruik. Zo hebben ze minder zelfbeheersing en impulscontrole; ze kunnen slecht stoppen en hebben weinig besef van de risico's van gebruik:

• Gebruik in combinatie met medicatie of epilepsie kan schadelijk zijn
• Middelenmisbruik maakt afhankelijk
• Zelfbeeld raakt aangedaan, als het maar niet lukt om te stoppen
• Uitsluiting door hulpverlening
• Justitie: ze belanden in de strafketen.

Kiewik pleitte ook voor meer effectieve preventie in het speciaal onderwijs en verschillende behandelmogelijkheden.

Onderzoek
De nieuwe training Sterker dan de kick probeert autonome motivatie bij cliënten op te roepen en te versterken, dat wil zeggen dat mensen iets doen (willen minderen met middelen) omdat ze dat zelf waardevol, leuk of interessant vinden. Het effect van de training is wetenschappelijk onderzocht aan de hand van zes casestudies door Noud Frielink (uitvoerend onderzoeker), Petri Embregts (projectleider), Annemarie Kroon (trainer) en Carlo Schuengel.

Bij de cliënten die deel hebben genomen aan de training, is een verschuiving te zien in redenen waarom zij iets aan hun gedrag willen veranderen: na afloop van de training laten cliënten kwalitatief betere motivatie zien dan voorafgaand aan de training. Dat wil zeggen dat wanneer een cliënt zijn gedrag bijvoorbeeld eerst wilde veranderen vanwege externe of interne beloningen, straffen en verwachtingen (extrinsieke of geïntrojecteerde regulatie), hij zijn gedrag na afronding van de training wil veranderen omdat hij dit persoonlijk waardevol of belangrijk vond (autonome motivatie). Kortom, de resultaten van het onderzoek zijn veelbelovend.

Pas op pas
De training bestaat uit 10 bijeenkomsten, de handleiding is voor € 10 te bestellen via de website, waar je via een logincode bij de handleiding ook verschillende werkbladen kunt downloaden. Aan het einde van de training vul je met de cliënt een 'Pas op pas' in, waarop onder andere staat wat hij kan doen bij moeilijke momenten.

Meer informatie over Sterker dan de kick en over de Academische werkplaats Leven met een verstandelijke beperking.

Mindfull en dossier
In de nieuwe Klik lees je een artikel over een cliënt die dankzij mindfulness rustiger is geworden en zijn soft drugs gebruik wist te minderen. In het Klik kenniscentrum vind je ook het dossier Verslaving, met diverse artikelen over middelenmisbruik bij mensen met een verstandelijke beperking.