Licht verstandelijk gehandicapt, en verslaafd aan internetporno

Beste ethicus, als ambulant begeleider kom ik wekelijks bij Richard, een jongen van 19 met een lichte verstandelijke beperking en een autisme spectrum stoornis. Hij heeft sinds een paar maanden een nieuwe obsessie: internetporno. Ik vind hem de laatste tijd erg rusteloos. Lees de hele case en het antwoord van ethicus Jan Delhaas. En praat mee hierover tijdens de twitterchat vanavond om 19.30 uur.

Van zijn werkbegeleiders hoor ik dat hij zich geregeld zich verslaapt en dan te laat op zijn werk komt, waar hij erg ongeconcentreerd is. Verder verontrust het me dat hij nog maar weinig andere dingen onderneemt, zijn wereld is erg klein geworden. Ik heb een aantal mogelijkheden overwogen, zoals het afschermen van pornosites op zijn computer. Of één dvd maken met daarop een vaste verzameling filmpjes, zodat zijn drang naar steeds extremere porno wordt begrensd. Maar ik ben bang dat hij dat weet te omzeilen en wel een manier vindt om toch op het internet te komen. Bovendien voelt het ook niet goed om het internet voor hem af te schermen. Ik wil zijn seksuele behoefte niet in de weg zitten, maar hoe zorg ik dat hij op een gezonde manier toch aan zijn trekken komt?

Geachte begeleider,
Je laatste opmerking lijkt me heel belangrijk: ´hoe zorg ik ervoor dat hij op een gezonde manier aan zijn trekken komt?´ Je spreekt van internetporno als Richards nieuwe obsessie. Een zoektocht naar steeds extremere beelden als behoeftebevrediging. Richard is rusteloos, verslaapt zich. Hij is ongeconcentreerd en de obsessie maakt zijn wereld heel klein. Als een goed begeleider ben je bij jezelf nagegaan welke opties er open staan. Ik zie je met jezelf in gevecht over hoe je hem zou kunnen beschermen en tegelijkertijd ruimte geven aan zijn seksuele verlangens. ´Op een gezonde manier´ is voor jou een criterium.

Uitlaatklep
Als het over porno gaat is er weinig overeenstemming in de Nederlandse samenleving. De een ziet porno als negatief. Het zou bijvoorbeeld aanzetten tot seksverslaving. De ander ziet porno als een uitlaatklep om ongewenst gedrag te voorkomen. Laten we jou criterium nemen. Je werkt immers in de gezondheidszorg. Gezondheid zou je kunnen omschrijven als een situatie, waarin iemand lichamelijk, geestelijk en sociaal (met anderen) in optimaal welzijn verkeert. De lichte verstandelijke beperking hoeft geen ongezond nadeel te zijn. Zijn autisme stoornis kan zijn gezondheid behoorlijk op de proef stellen. Richard heeft nu juist ondersteuning nodig om te kunnen kiezen voor een gezond leven.

Levensverhaal
In je casusbeschrijving verneem ik niets over Richards levensverhaal. Uit wat voor gezin komt hij? Hoorde seksuele voorlichting bij zijn opvoeding? Mensen met autisme zijn juist kwetsbaar in het contact met anderen. Waar kinderen zich spelender- en ontdekkenderwijs met anderen seksueel ontwikkelen, daar liggen voor mensen als Richard onmiddellijk problemen. Zij hebben minder vanzelfsprekende interactie en conversatie met leeftijdgenoten. Al gauw zijn ze op zichzelf aangewezen en is kijken naar porno op televisie en internet wellicht een gemakkelijke seksuele leerweg (ook aanbevolen door zorgverleners!). Wat voor hem wel en niet deugt wordt daarbij niet geleverd. Grote kans dat Richard met een flink vertekend beeld opgescheept raakt. Bovendien is er kans dat hij seksuele rituelen ontwerpt, niet uit behoefte, maar als structuur. Het maakt zijn kans op gewoon sociaal contact bepaald niet groter. Dat doet een flink appel aan jouw verantwoordelijkheid. Hoe is het met zijn netwerk? Welke vrije tijdskeuzen heeft hij nog meer dan televisie en internet?

In gesprek
De genoemde opties heb je overwogen in een gesprek met jezelf. Nog niet in gesprek met Richard. Uit je beschrijving blijkt dat Richard daartoe wel in staat is. De situatie waarin Richard is terechtgekomen beschrijf je als ongezond. Dat kun je ´m uitleggen door hem te vertellen wat je van hem ziet. Je voelt schroom om hem in zijn vrijheid te belemmeren, maar wat is precies vrijheid, als die mensen ziek maakt? Zoals je weet zijn met autistische mensen heel goed afspraken te maken, ook over sancties die worden opgelegd als de afspraak wordt verbroken. Als je het maar duidelijk uitlegt. Je zou met hem jouw opties kunnen doornemen en daar jouw beoordeling bijleggen: goed of niet goed voor hem. En daarover duidelijke afspraken maken. Maar probeer ook zijn belangstelling te wekken voor andere dingen dan seks alleen. Precies zoals dat bij alle 19 jarige jongens gaat.

Film
Ik heb nog een tip. Ik zag begin februari op het internationale filmfestival in Rotterdam de film van Steve McQueen. Een integer gemaakt portret van een seksverslaafde man. Masturbeert en neukt in ´t rond. Stalkt vrouwen die hij toevallig in de metro ziet. Al zijn blikken en gedachten zijn seksueel belast. Hij is niet in staat gewone relaties aan te gaan. Een doodongelukkig mens. Misschien moet je die samen met hem gaan zien. Napraten verplicht. * Jan Delhaas

Deze column van ethicus Jan Delhaas staat in Klik van april 2012.