Kom maar op 2015, ik heb er zin in!

'De maatschappij verandert en de zorg verandert mee.' Wie deze slogan nu nog niet uit zijn hoofd kent, mag zijn vinger opsteken. Met deze slagzin hebben we ons het afgelopen jaar kunnen voorbereiden op 2015. Het kabinet gaat het zorgsysteem ingrijpend veranderen. Niet het Rijk, maar de gemeenten en verzekeraars worden verantwoordelijk voor veel taken. De plannen gaan gepaard met flinke bezuinigingen. Het idee achter deze hervorming is dat de zorg te duur wordt, en dat de kostenstijging moet worden afgeremd. De veranderingen vragen nogal wat flexibiliteit van de burger.Door Margreet Pereboom

Begeleiders vragen wel eens aan mij: "Wat vindt jij hier nu allemaal van, Margreet?" "Eh, tjeetje ik weet het eigenlijk niet." En dat is zo, ik weet het echt niet. Dat veranderingen nodig zijn zie ik ook wel, maar ik heb grote twijfels over de stappen die komend jaar worden gezet.

Begrippenlijst van A tot Z
Het duizelt mij van alle begrippen, regels, wetten en instanties die over ons heen worden gestort. Ik moet geregeld even googelen wat ze betekenen, en dan nog gaat de kern volledig aan me voorbij. Volgens mij ben ik niet de enige. Op websites van de rijksoverheid en zorgverzekeraars staan begrippenlijsten van A tot Z. Best handig, ook voor ambtenaren, om even na te kijken wat ze ook alweer bedoelen. Zal zelfs Rutte op zijn ministerpresidentskamer de begrippen af toe opzoeken en instuderen? De A van algemene dagelijkse levensverrichtingen, de B van buitengewone uitgaveregeling, de C van contracteerplicht, en hop, daar scrollt hij gelijk door naar de P van participatiemaatschappij. Dat hij dan op zijn hoofd krabbelt, en misschien zelfs even met zijn moeder belt. Ik zie het helemaal voor me.

Verschraling
Van zorgstaat naar een participatiemaatschappij, is de gedachte achter de veranderingen, want 'Wanneer mensen zelf vorm geven aan hun toekomst voegen zij niet alleen waarde toe aan hun eigen leven, ook aan de samenleving als geheel.' Nou, dat klinkt goed, maar je kunt er ook kritisch naar kijken. Betekent het in de praktijk zoiets als 'Zoek het zelf maar uit'? Is het een verhullende term voor verschraling van de voorzieningen en herintroductie van de klassenmaatschappij? Een samenleving waarin een fatsoenlijke oude dag alleen is weggelegd voor mensen met centen of betrokken familie, die dan 'participanten' moeten heten?

Raar woord
Partííí-cííí-peren, ik vind het een raar woord. Probeer het eens een paar keer achter elkaar uit te spreken. Volgens Van Dale betekent het 'deelnemen aan, deelhebben in, meedoen aan (of in)een project.' Ik ben daar een groot voorstander van. Natuurlijk moeten en mogen mensen vorm geven aan hun eigen toekomst, en deelnemen aan de samenleving. Maar schuif je de verantwoordelijk daarmee eigenlijk niet op het bordje van de persoon die zorg of zorgzaamheid nodig heeft?

Sociale dieren
We zijn in Nederland geneigd om de verantwoordelijk buiten onszelf te leggen. Alles wat mis kan gaan leggen we graag vast in regels en wetten. We huppelen van de ene instantie naar de andere. Wat kunnen we zelf doen als de regels niet meer helpen en instanties achteruit stappen? Mensen zijn sociale dieren, we willen samenleven, met waardering en respect voor elkaar. We willen van betekenis zijn, juist voor anderen. Zo komen we tegemoet aan de behoefte om ons erkend en gewaardeerd te voelen. Die behoefte heeft ieder mens ongeacht zijn beperkingen, huids- of haarkleur. Samenleven, het klinkt zo eenvoudig, maar het staat niet in die lijst met begrippen.

Wat kunnen we delen?
We moeten leren samenleven met elkaar. En dat is dan mijn antwoord op de vraag van die begeleiders. Beetje armetierig antwoord geef ik toe. Maar voor mij komt dat nog het dichtst bij de waarheid, zonder al te veel onbegrijpelijke toeters en bellen.

Hoe gaan we dat samenleven vorm geven? Wat willen en kunnen we met elkaar delen? Blijven we uitgaan van regels, begrippen en protocollen of besluiten we om elkaar te inspireren? Hoe zoeken we elkaar op, dagen we elkaar uit, maken we elkaar creatiever? Is dat niet onze uitdaging voor 2015?

Dichtbij huis
Samenleven betekent dat je respect hebt voor elkaar, en dat je accepteert dat je elkaar nodig hebt. Samenleven begint dichtbij huis, in ons dagelijkse contact met anderen. Vriendelijk zijn voor je medemens, aandacht hebben; houd eens een deur voor iemand open, help haar met die zware tas de trein in. Wederzijdse afhankelijkheid betekent dat ik een prakkie kook voor mijn eenzame buurman, en dat hij mij helpt om die weigerachtige computer weer aan de praat te krijgen. Leer elkaar kennen, sta open voor contact, hoor elkaars verhalen aan.

Zonder verhalen is het leven kleurloos
In iedere samenleving, elke cultuur, van de indianen tot onze high tech westerse beschaving, zijn het de verhalen die mensen met elkaar verbinden. Zonder verhalen wordt het leven kleurloos.

De verteller, ook die oude buurman, leert je levenslessen. Met verhalen communiceer je, kun je mensen bezielen. Verhalen zijn de spiegel van een samenleving. Ze geven ons leven betekenis, helpen ons om met elkaar te praten over ingewikkelde onderwerpen. Ze hebben ook invloed op ons gedrag.

Geen veilige plek
Het afgelopen jaar stonden weer veel mooie verhalen in Klik. Verhalen van begeleiders en andere professionals, van mensen met een beperking, ouders en kinderen. Verhalen die ons raken, vertederen, boos maken, ontroeren. De mensen over wie we schrijven bestaan ook buiten hun eigen kring, omdat wij over hen vertellen. Kennen jullie Roelie nog? Die jonge vrouw, die een excuusbrief moest schrijven aan haar begeleiders omdat ze verward was weggelopen. Roelie is eenzaam gestorven in een time-out ruimte. Gestorven op een plek waar ze zich veilig en geborgen had moeten voelen. Haar echte naam kennen we niet, ik heb respect voor haar familie die dit laatste beetje privacy van haar heeft willen beschermen. Roelies verhaal is een voorbeeld van hoe we het niet willen in de zorg. Gelukkig kunnen we elkaar ook mooie verhalen vertellen over mensen die er met hulp van anderen wel in slaagden hun leven goed op de rails te krijgen.

Onzekere tijd
We gaan een onzekere tijd tegemoet. Niemand weet of de komende veranderingen goed zullen uitpakken. We weten niet of mensen met een beperking een goed leven kunnen blijven leiden.

We zullen ons zorgen maken om de zorg. We kunnen daarin blijven hangen, en onze energie steken in klagen. We kunnen het ook samen aangaan. "Ik heb er zin in," zei begeleider Wiebe gisteren tegen mij. Hij wreef energiek in zijn handen. Ik moest lachen, hij was de eerste in maanden die ik dat hoorde zeggen.

Uitdagingen
2015 wordt een jaar vol uitdagingen. En ik ga er met mijn collega's bij Klik over vertellen. Zeker, we zullen schrijven over zaken die goed gaan en maar ook over zaken die mislopen. We willen getuige zijn van hoe ons 'samen leven' vorm krijgt. We zijn benieuwd naar jullie verhalen. Ze zullen ons allemaal helpen om met elkaar het gesprek aan te gaan en inspiratie op te doen over de zorg aan mensen die onze zorgzaamheid zo hard nodig hebben.

Ik wrijf in mijn handen. "Okay 2015, kom maar op, ik heb er zin in!" | Margreet Pereboom