Kinderombudsman: verlies lvb-jongeren niet uit het oog

Kinderombudsman Marc Dullaert wil een betere bescherming voor jongeren met een lichte verstandelijke beperking (lvb), die verplicht gebruik maken van jeugdhulp. Zij mogen na hun achttiende verjaardag zelf beslissen of zij nog hulp willen, terwijl het voor veel van deze jongeren moeilijk is om de gevolgen te overzien van het stopzetten van de zorg. Aanleiding voor de actie van de Kinderombudsman is de dood van een 20-jarige licht verstandelijk beperkte vrouw, vorig jaar juli in Groningen.

Ondanks doordringende waarschuwingen van tal van hulpverleners en andere betrokkenen, keerde het meisje naar haar ouderlijk huis terug toen zij 18 was geworden. Daar werd zij seksueel misbruikt en vorig jaar uiteindelijk doodgeslagen door haar stiefvader, van wie de hulpverlening wist dat hij een zedendelinquent was. Hij had in een eerdere relatie twee stiefdochters seksueel misbruikt en mishandeld en was daarvoor veroordeeld. In de gevangenis kreeg hij via een datingsite contact met de licht verstandelijk gehandicapte moeder van Daniëlla, na zijn voorwaardelijke vrijlating trok hij – nog met enkelband – bij haar in.

Misbruik
Uit een reportage van Brandpunt zondagavond, waarin hulpverleners, deskundigen en een buurvrouw over de zaak vertellen, werd duidelijk dat de onveilige thuissituatie van Daniëlla meer dan bekend was. Toch heeft zorginstelling De Zijlen haar laten gaan na haar 18e verjaardag. In de locatie in Onnen waar Daniëlle woonde was een aantal jaren geleden sprake van seksueel misbruik. Jongens die er woonden, misbruikten jongere kinderen, onder wie Daniëlle. In de aanpak van die affaire is – zo verwijten geïnterviewden de Zijlen – meer aandacht geweest voor de organisatie dan voor de cliënten. Er wordt nog officieel onderzoek gedaan naar de kwestie. De Zijlen wilde daarom in de uitzending geen commentaar geven.

Niemand greep in
Er waren veel meer zorgorganisaties bij het gezin betrokken: de verstandelijk gehandicapte moeder kreeg begeleiding, jeugdzorg was betrokken bij een jonger broertje, de reclassering hield zich bezig met de stiefvader. De kinderbescherming was gealarmeerd, er was een melding gedaan bij de politie. Toch greep niemand in, terwijl meer dan duidelijk was dat de kinderen en de inmiddels volwassen geworden Daniëlla, die een verstandelijke leeftijd heeft van 6 jaar, ernstig gevaar liepen. Een van de geïnterviewden zegt in de uitzending dat dit geen uitzonderlijke situatie is. "Dit is de manier waarop wij in Nederland zorg verlenen."

Verplichte veiligheidsscan
Kinderombudsman Marc Dullaert wil dat er bij jongeren met een lichte verstandelijke beperking die jeugdzorg krijgen, op de leeftijd van zeventien jaar een verplichte veiligheidsscan wordt uitgevoerd om te controleren of het verantwoord is hen na hun achttiende verjaardag naar hun ouderlijke gezin terug te laten keren, of naar een andere mogelijk onveilige situatie. Veel lvg-jongeren komen na hun 18e, als de verplichte jeugdzorg is afgelopen, terecht in de criminaliteit of de prostitutie, of ze worden slachtoffer van misbruikers en mishandelaars. Zie ook de documentaire: 'Het leven begint bij 18'.

Volgens de Kinderombudsman moeten hulpverleners deze kwetsbare jongeren helpen in een omgeving terecht te komen met voldoende beschermende factoren: een veilige leefomgeving, een sociaal netwerk en goede zorg. Als blijkt die niet voor handen is, dan wil de Kinderombudsman dat de rechter voor deze jongeren een mentor aanstelt. Een mentor is bevoegd om voor de jongeren beslissingen te nemen over de woonomgeving en de benodigde zorg.

Vrijwillig
Jongeren met een kinderbeschermingsmaatregel en een lichte verstandelijke beperking komen - zodra ze achttien worden - alleen op vrijwillige basis in aanmerking voor vervolghulpverlening. Zij moeten zelf aangeven of zij gebruik willen maken van verlengde jeugdzorg of volwassenenzorg. Er zijn geen dwangmiddelen mogelijk. Dit is vooral een knelpunt voor jongeren die in hun ontwikkeling nog niet in staat zijn zelfstandig te functioneren en voor wie een veilige en stabiele leefomgeving ontbreekt. Wettelijk gezien zijn ze meerderjarig, maar door hun beperking zijn ze niet altijd in staat de gevolgen in te zien van hun beslissingen. Een deel van deze jongeren redt het niet en komt later met zwaardere problematiek terug in de zorg.