Kinderen in jeugdzorg niet veilig tegen misbruik

Kinderen in de jeugdzorg lopen een 2,5 keer zo hoog risico (3 per duizend) op seksueel misbruik als kinderen die thuis wonen. Verstandelijk gehandicapte kinderen in de jeugd- en pleegzorg worden 3 keer zo vaak misbruikt (9,7 per duizend). De commissie Samson, die 8 oktober de resultaten publiceerde van het onderzoek naar seksueel misbruik in de jeugdzorg, vindt dat de overheid maatregelen moet nemen om kinderen en jongeren daar beter tegen te beschermen.

Vooral kinderen met een verstandelijke beperking lopen een ontoelaatbaar hoog risico. Oud vice-premie André Rouvoet gaat een commissie leiden die moet onderzoeken hoe seksueel misbruik in de jeugdzorg kan worden voorkomen. De commissie Samsom, die is genoemd naar Rieke Samson, voormalig procureur-generaal, onderzocht twee jaar lang in opdracht van de overheid in welke mate kinderen in de jeugdzorg seksueel worden misbruikt. Het onderzoek omvatte de dossiers van 800 meldingen. Het gaat om minderjarigen die uit huis zijn geplaatst, en die wonen in jeugdinrichtingen, kindertehuizen en pleeggezinnen. De commissie kwam tot de ontdekking dat seksueel misbruik in de hele onderzochte periode (1945-2008) een structureel probleem vormt. Ook nu nog zijn kinderen en jongeren in de jeugdzorg niet veilig voor misbruikers. De getallen zijn zeer voorzichtig geformuleerd omdat het heel moeilijk bleek kinderen (en vooral die met een verstandelijke beperking) te ondervragen.

Onvoldoende kennis
Volgens de commissie vloeit het misbruik voort uit het systeem waarin de zorg in tehuizen is georganiseerd. Er wonen groepen jongeren met veel (seksuele) problemen bij elkaar, terwijl hun begeleiders onvoldoende kennis en ervaring hebben om hun een veilige omgeving te bieden. Dat jongens en meisjes onder één dak wonen vindt de commissie een ongelukkige keuze, die vooral meisjes aan een sterk verhoogd risico blootstelt.

Ook in pleeggezinnen lopen kinderen risico, hoewel minder dan in tehuizen. Maar ook in pleeggezinnen worden kinderen langdurig misbruikt.

Plegers
Plegers waren en zijn vooral mannelijke huisgenoten dus leeftijdgenoten, en groepsleiders. In de tehuizen wordt het misbruik meestal door een huisgenoot gepleegd, in pleeggezinnen zijn het vooral pleegvaders of andere mannelijke gezinsleden. De slachtoffers zijn grotendeels pubermeisjes.

Jonge misbruikers zijn in veel gevallen zelf nog kind, met dezelfde soort problemen als de slachtoffers. Vaak kampen deze daders met een ontwikkelingsachterstand.

De volwassen daders zijn volgens de commissie meer dan gemiddeld intelligent, en werden niet eerder veroordeeld voor een zedenmisdrijf. Het zijn meestal geen pedofielen, maar hulpverleners die van de gelegenheid gebruik maken. Een 'niet onaanzienlijk deel' van de daders is vrouw. Meisjes zijn vaker slachtoffer dan jongens.

Seksuele opvoeding
De commissie vindt dat de opvoedkundige kwaliteiten van de begeleiders moeten worden verbeterd, en dat kinderen in tehuizen een betere seksuele opvoeding moeten krijgen. Ook moet er meer aandacht komen voor de behandeling van slachtoffers. Tot nu toe worden die, na ontdekking, meestal overgeplaatst.

De commissie zegt dat de sector en de overheid aanvankelijk geen notie hadden van de gevolgen van het misbruik. Later ontbrak het de zorg aan durf en kennis om de zaken aan te pakken. Werkers in de zorg signaleren 2 procent van de misbruikgevallen, de overige 98% blijft onopgemerkt.

Geen hulp
De cijfers die de commissie presenteert stemmen niet overeen met het aantal meldingen. De inspectie voor de gezondheidszorg krijgt jaarlijks 31 meldingen van seksueel misbruik binnen, de Inspectie jeugdzorg 12. Volgens de commissie kregen en krijgen kinderen en jongeren die het misbruik probeerden aan te kaarten weinig of geen hulp. "Vrijwel alle jongeren zijn verdrietig en teleurgesteld over de aanpak van de professionals." De commissie Samson heeft 42 gevallen van misbruik overgedragen aan justitie.

Schadevergoeding
Er is een regeling van kracht geworden dat mensen die in de geestelijke gezondheidszorg slachtoffer zijn geweest van een seksuele misbruiker, hun eigen bijdrage terug krijgen.

Er is een site ingericht over het onderzoek van de commissie Samson. Het rapport 'Omringd door zorg, toch niet veilig' van de commissie Samson is daar te downloaden. Het is ook te koop in de boekhandel, uitgeverij Boom, prijs 25 euro.