'Handicap rechtvaardigt vrijheidsbeperking niet'

Het bestaan van een handicap mag geen reden zijn voor vrijheidsbeperking, maar wel het gedrag dat iemand vanwege zijn aandoening of beperking vertoont en het ernstige nadeel dat dit gedrag kan veroorzaken. Dat benadrukt staatssecretaris Veldhuijzen van Zanten van Vws in het wijzigingsvoorstel van de Wet Zorg en Dwang.

Hiermee sluit het wetsvoorstel volgens haar ook aan op het Vn-verdrag voor de rechten van personen met een handicap. Deze nieuwe wet richt zich specifiek op mensen die zorg nodig hebben vanwege hun psychogeriatrische aandoening of verstandelijke beperking, waarop de Wet Bopz dan niet langer van toepassing is. Bevoegdheden, verplichtingen, rechten en maatregelen zijn afgestemd op deze specifieke doelgroep.

De opzet voor onvrijwillige opname in het wetsvoorstel Zorg en Dwang is afgeleid van de Wet bopz, maar alleen het opnamecriterium van "gevaar" is vervangen voor een criterium dat beter aansluit bij de doelgroep. Daarnaast is de procedure vereenvoudigd. Zo is er bijvoorbeeld nog maar één soort machtiging.

Combinatie
De staatssecretaris reageert ook op de Cg-raad die in het verleden heeft gewezen op de strijdigheid van het wetsvoorstel Zorg en Dwang met het verdrag voor de mensenrechten (VN-Verdrag). "Het enkele feit dat iemand gehandicapt is kan nooit een reden kan zijn om hem zijn vrijheid te ontnemen. De combinatie van een verstandelijke handicap met bepaalde andere factoren zoals gevaar, ernstig nadeel, noodzakelijke zorg etc. zou in bepaalde gevallen echter wel voldoende reden kunnen zijn om iemand zijn vrijheid te ontnemen. Vanuit deze visie is ook het wetsvoorstel geschreven."

Vanwege de opmerkingen van zowel de Cg-Raad als de Tweede Kamer is het wetsvoorstel op dit punt aangepast. "De focus van het wetsvoorstel verschuift van de stoornis of de beperking die een cliënt heeft, naar het gedrag dat deze stoornis of beperking kan veroorzaken. Door niet langer te focussen op het bestaan van de stoornis of de beperking, maar op het gedrag dat hieruit voortvloeit, wordt recht gedaan aan de gelijkwaardigheid van alle leden van de maatschappij."

Aanleiding voor de Wet Zorg en dwang was de kritiek dat de huidige Wet Bopz niet of onvoldoende rechtsbescherming biedt aan mensen met dementie of een verstandelijke beperking. Dit maakte de Wet Bopz minder bruikbaar voor deze doelgroepen, omdat:

• veel vormen van vrijheidsbeperking niet als zodanig her- of erkend worden, waardoor er veel meer dwang wordt toegepast dan nodig is;
• vrijheidsbeperking toegepast wordt ongeacht de juridische status van de bewoner of cliënt, waardoor de extra bescherming die de wet Bopz moet bieden voor grote groepen niet geldt;
• veel verzet van cliënten bewust of onbewust genegeerd wordt, waardoor datgene wat feitelijk dwang is als vrijwillige zorg wordt verleend;
• voor situaties buiten instellingen een wettelijk kader ontbreekt , waardoor cliënten onnodig worden verplaatst of geen extra rechtsbescherming krijgen;
• de wet sterk is georiënteerd op de psychiatrie, waardoor veel termen en behandelsituaties niet aansluiten op de dagelijkse praktijk van de ouderenzorg en gehandicaptenzorg.