Gemeenten hebben (na)zorg voor kwetsbare gezinnen onvoldoende in beeld

Gemeenten moeten de zorg voor kwetsbare gezinnen beter in beeld krijgen en meer aandacht hebben voor de nazorg aan deze gezinnen. Dat concluderen de samenwerkende jeugdinspecties op basis van een onderzoek onder 21 gemeenten. Gemeenten zijn met de invoering van het nieuwe jeugdstelsel vanaf 2015 verantwoordelijk voor de uitvoering van alle jeugdhulp. Daarbij moeten er makkelijker verbindingen worden gelegd tussen jeugdzorg, gezondheidszorg, onderwijs, werk en inkomen, en veiligheid. Of gemeenten hier klaar voor zijn, hebben de samenwerkende jeugdinspecties onderzocht.

Samenwerkend Toezicht Jeugd heeft in een rapport beschreven hoe de gemeenten en hun netwerkpartners de ondersteuning aan gezinnen met de meest complexe problemen hebben vormgegeven. Uitgangspunt van het onderzoek bij deze 'gezinnen met een geringe sociale redzaamheid' is dat samenwerking bij gezinnen met multiproblematiek en uitgaan van de eigen kracht van het gezin en het sociale netwerk daaromheen essentieel is.

Complexe en hardnekkige problemen
Gezinnen met geringe sociale redzaamheid zijn zelf niet goed in staat om hulp te organiseren voor de problemen waarmee ze worden geconfronteerd. Het gaat om een combinatie van problemen met een complex en hardnekkig karakter, zoals werkloosheid, schulden, (geestes)ziekte, verslaving en/of verstandelijke beperking, huisvestings- en opvoedproblemen en huiselijk geweld. Deze gezinnen kennen vaak een historie van hulpverleningstrajecten die niet tot het gewenste resultaat hebben geleid of zijn vastgelopen. Kinderen die in deze gezinnen opgroeien, lopen risico's ten aanzien van een gezonde en veilige ontwikkeling.

De samenwerkende jeugdinspecties zijn overwegend positief over de manier waarop de 21 gemeenten samen met netwerkpartners de zorg en ondersteuning aan gezinnen met geringe sociale redzaamheid hebben vormgegeven. Zij hebben dat vrijwel allemaal gedaan volgens de principes '1 gezin, 1 plan, 1 regisseur', het gebruiken van de eigen kracht van het gezin en het sociale netwerk daar om heen. Maar de jeugdinspecties zijn kritisch over de volgende uitkomsten van het toezichtonderzoek:

• Gezinnen met complexe problematiek zijn onvoldoende in beeld bij gemeenten. Het zicht ontbreekt op de omvang van de groep gezinnen met multiproblematiek, waardoor niet duidelijk is of de gezinnen die dat nodig hebben, (uiteindelijk) ondersteuning krijgen.
• Het werken met de principes van '1 gezin, 1 plan, 1 regisseur' is in de praktijk nog niet altijd haalbaar. Zo is op dit is nog onvoldoende geregeld dat professionals zich bij de zorg en ondersteuning aan het gezin (kunnen) laten leiden door de afspraken in het gezinsplan, zonder dat de 'eigen' instelling van de professionals dit belemmert.
• Beschikbaarheid van zorg en ondersteuning laat te wensen over. Afspraken met betrokken netwerkpartners zijn nog onvoldoende duidelijk en wettelijke kaders en door netwerkpartners gehanteerde regels staan soms het op tijd regelen van zorg en ondersteuning in de weg.
• Er is meer aandacht voor nazorg nodig. Gezinnen moeten in beeld blijven na het afsluiten van de aanpak. Het moet helder zijn wat er gedaan wordt als het gezin weer in de problemen dreigt te komen.

Afspraken
De samenwerkende jeugdinspecties doen een aantal aanbevelingen in hun rapport voor betere zorg voor deze gezinnen. Zo moeten professionals volgens het gezinsplan werken, dat alle doelen voor alle gezinsleden en op alle leefgebieden bij elkaar brengt. Ook moeten de netwerkpartners met elkaar en met de gemeente afspreken hoe de gezinnen met chronische problemen in beeld blijven.

Vormgeving zorg en ondersteuning gezinnen met een geringe sociale redzaamheid. Een rapport van Samenwerkend Toezicht Jeugd (SJT).