Gek op plasjes

Sinds de verhuizingen bij ons op het instellingsterrein liggen de adressen van mijn patiënten een stuk verder uit elkaar, en moet ik veel visites op de fiets doen. Bij een bezoek aan een woning kwam een begeleidster naar mij toe. Ze had op mijn verzoek van twee cliënten een plasje opgevangen. Die hadden net een antibiotica kuur tegen een blaasontsteking gehad en ik wilde weten of het had geholpen. De begeleidster had de urine keurig in potjes klaar gezet. Of ik die potjes misschien wilde meenemen naar de poli?Door Monique van der Wolf, arts voor verstandelijk gehandicapten.

En daar ging ik op de fiets terug, mijn dokterstas in de hand, twee potjes urine in het fietsmandje. Ik hoopte vurig dat ze door het gehobbel niet zouden open springen. Al fietsend bedacht ik het onderwerp van deze column: Waarom zijn veel dokters zo gek op plasjes?

Blaasontsteking
Drugsgebruik, zwangerschap, schade aan de nieren door een hoge bloeddruk, ontregelde suikerziekte; je kan het allemaal zien met behulp van urine. En er zijn nog veel meer dingen aan urine te onderzoeken. Laat ik mij beperken tot een veel voorkomende aanleiding voor urineonderzoek. Dat is om te bepalen of er sprake is van een blaasontsteking.

Branderig gevoel
Bij de gewone huisarts komt de patiënt met de klacht dat hij of zij steeds maar kleine beetjes kan plassen en daar een branderig gevoel bij heeft. Zo duidelijk is het bij ons in de zorg niet. Onder onze patiënten variëren de uitingsvormen van een blaasontsteking enorm. De klachten kunnen net zo zijn als bij de gemiddelde burger, maar het kan net zo goed onrust, zelfbeschadiging of koorts zijn. Is er sprake van veranderingen op medisch en gedragsmatig gebied laat ik daarom vaak de urine nakijken. Het opvangen van de plas is soms een hele toer. Het nakijken is daarentegen erg simpel. We houden even een stickje in de urine en kunnen vervolgens allerlei waardes aflezen.

Afweer
Bij een ontsteking van de blaas zien we meestal nitriet in de urine. Nitriet wordt gemaakt door bacteriën, die zorgen voor de ontsteking. Soms zien we bij een blaasontsteking geen nitriet, maar wel leukocyten in de urine. Leukocyten zijn witte bloedlichaampjes. Ze zorgen voor de afweer in je lichaam en proberen dus iets te herstellen. Het lastige is dat de bloedlichaampjes in de urine kunnen zitten door een ontsteking, maar ook door andere oorzaken. Om zeker te weten of er nu wel of geen sprake is van een ontsteking, kan de urine gelukkig ook nog gekweekt worden. Bij een kweek wordt in het laboratorium gekeken of er grote aantallen bacteriën groeien in de urine. Dat duurt een paar dagen. Daarna krijgen we uitslag welke bacteriën er groeien en welke antibiotica daar goed tegen helpen.

In de koelkast
Oh ja, mocht u in de toekomst de urine niet meteen kunnen inleveren bij de poli, of moeten wachten op de dokter die hem op de fiets meeneemt, bewaar de urine dan in de koelkast. In de urine zitten namelijk altijd wel wat bacteriën, bij iedereen. Bewaar je het plasje op kamertemperatuur dan kunnen deze bacteriën heel snel gaan groeien. Hierdoor lijkt het bij het onderzoeken van de urine of er een ontsteking zit, terwijl dat bij de patiënt niet zo is. Monique van der Wolf

Deze column van Monique van der Wolf staat in de nieuwste Klik, van april 2013