Ernstige verstandelijke beperking meestal niet erfelijk

Met een nieuwe techniek, die in één keer het hele genoom in kaart brengt, is bij zes van de tien kinderen met een ernstige verstandelijke handicap direct de oorzaak te vinden. Daarmee is de methode veel succesvoller dan alle gebruikelijke methodes bij elkaar. Bovendien blijkt dat vrijwel alle verstandelijke beperkingen ontstaan door nieuwe mutaties die nog niet bij vader of moeder voorkwamen. Dit schrijven onderzoekers van het Radboud universitair medisch centrum in het wetenschappelijke tijdschrift Nature

Een op de tweehonderd kinderen is ernstig verstandelijk beperkt. Vaak is de oorzaak moeilijk op te sporen, omdat wel duizend genen een rol kunnen spelen bij het ontstaan van verstandelijke handicaps. Ondanks uitgebreid onderzoek eindigt de zoektocht van ouders, die bijvoorbeeld willen weten hoe groot de kans is op herhaling bij een volgend kind, meestal zonder dat een aanwijsbare oorzaak is gevonden.

Het complete genoom
In samenwerking met het Amerikaanse bedrijf Complete genomics hebben de Nijmeegse onderzoekers nu een zeer krachtige, nieuwe techniek gebruikt - whole genome sequencing (wgs) - waarmee het complete genetische materiaal van een kind en zijn ouders in kaart wordt gebracht. "In vergelijking met exoom sequencing - een techniek die we eerder gebruikten - levert wgs honderd keer meer gegevens op", zegt Han Brunner, hoogleraar klinische genetica. "Voorheen konden we met een combinatie van alle beschikbare technieken bij maximaal 4 van de 10 kinderen de oorzaak van de verstandelijke handicap opsporen. Als we uitsluitend wgs gebruiken lukt dat nu al bij 6 van de 10 kinderen. Voor de patiëntenzorg is dat een enorme stap vooruit."

Nieuwe mutaties
Joris Veltman, hoogleraar translationele genetica: "Het wgs-onderzoek maakt duidelijk dat vrijwel alle nu bekende genetische oorzaken van een verstandelijke beperking berusten op nieuwe mutaties in het erfelijk materiaal van het kind. De ouders hebben de mutatie niet. Slechts in uitzonderlijke gevallen gaat het om een erfelijke oorzaak en is de oorsprong te vinden in de genen van vader, moeder of beiden."

Snel dalende kosten
Bij verstandelijke beperkingen blijkt wgs enorm effectief in het opsporen van de genetische oorzaken. Hoewel de kosten nu nog hoger zijn dan bij de traditionele technieken, dringt de vraag naar een grootschalig gebruik van de techniek zich op. "De prijs van wgs daalt enorm snel," zegt Veltman. "Tien jaar geleden kostte één genoom sequencen honderd miljoen euro's, nu enkele duizenden. Binnen enkele jaren daalt die prijs tot de magische grens van het 1000 dollar, zeker als we wgs in Nederland op grotere schaal gaan gebruiken. Niet alleen voor verstandelijke beperkingen, maar bijvoorbeeld ook voor het diagnosticeren van kanker en andere aandoeningen."

www.radboudumc.nl