Eerste hulp bij seksueel misbruik

De kans dat je als begeleider te maken krijgt met een cliënt die seksueel is of wordt misbruikt, is behoorlijk groot. Het is niet alleen voor de cliënt een heftige en diep ingrijpende ervaring, ook bij andere betrokkenen hakt het er behoorlijk in. Er is nu een handleiding verschenen, die hulpverleners helpt de meest verstandige acties te nemen in geval van seksueel misbruik.Illustratie Sclera picto's, www.sclera.be

Mensen met een verstandelijke beperking worden veel vaker misbruikt dan gemiddelde burgers. Ook heel verwarrend: de misbruiker is meestal een bekende: een huisgenoot, familielid, kennis of een hulpverlener. Een andere cliënt dus, of een collega. Seksueel misbruik van een kwetsbaar iemand die aan jouw zorgen is toevertrouwd roept verwarrende gevoelens op, wat het moeilijk maakt om zo te reageren dat er niet nog meer schade wordt aangericht.

Gedragsdeskundige
is een goed onderbouwde handleiding over wat te doen wanneer je als hulpverlener onverhoopt met het probleem te maken krijgt. Alleen is het boek niet voor begeleiders geschreven, maar voor gedragsdeskundigen, omdat die verondersteld worden voldoende kwalificaties te hebben om de juiste hulp te verlenen. Daarnaast, staat in het boek, "zijn zij in hun functie doorgaans inhoudelijke betrokken, maar hebben ze voldoende afstand om in niet in al te grote mate deel van het systeem te zijn. De ervaring leert dat deze distantie noodzakelijk is om adequaat met de emoties van betrokkenen om te gaan."

Praktische aanpak
Het handboek geeft een uitgebreide uitleg over lichamelijke, sociale, juridische en psychologische aspecten van het onderwerp, en biedt daarna een praktische aanpak voor de eerste opvang van cliënten na misbruik. Verder bevat het diverse hulpboeken waarmee de gedragsdeskundige cliënten, ouders en begeleiders kan begeleiden. Hulpboeken voor:

• mensen met een lichte of matige verstandelijke beperking
• mensen met een ernstige verstandelijke beperking
• ouders van slachtoffers
• begeleiders van slachtoffers.

Plus een serie werkvormen voor de begeleiding van ouders, opvoeders en hulpverleners, met onderwerpen algemene informatie en psycho-educatie, veiligheid, zorgen, pijn, angst, boosheid, ontspanning en perspectief.

Complexe dynamiek
In het hulpboek voor begeleiders staat: "De manier waarop iemand met een verstandelijke beperking ervaringen met seksueel misbruik verwerkt, hangt in grote mate samen met de reacties van betekenisvolle anderen, zoals ouders en begeleiders. Het begeleiden van verstandelijk beperkte slachtoffers van seksueel misbruik en hun ouders, brengt een complexe dynamiek met zich mee. Vraagstukken over schuld, geloof en ongeloof kunnen begeleiders flink in de weg zitten bij het adequaat reageren." Er wordt aandacht besteed aan processen van splitting, overdracht en tegenoverdracht, "die onvermijdelijk zijn als een team te maken krijgt met seksueel misbruik. Gedragsdeskundigen, aldus het boek, dienen zich bewust te zijn van de enorme impact op de onderlinge samenwerking en op de kwaliteit van de begeleiding van de cliënt als geen richting wordt gegeven aan de tegenstrijdige gevoelen en handelingsverlegenheid."

Voor begeleiders
Het handboek voor begeleiders biedt een structuur van vier bijeenkomsten, waarin alle mogelijke onderwerpen systematisch aan de orde komen. Een zelfde structuur zit in de hulpboeken voor cliënten en ouders. | RV

Sos – Snelle opvang bij seksueel misbruik van mensen met een verstandelijke beperking. Een praktisch handboek, door Aafke Scharloo, Simone Ebbers en Martine Spijker. Uitgeverij Bohn Stafleu van Loghum, prijs 34,50 euro.