Echte inspraak voor mensen met een verstandelijke beperking

Een spreker op een symposium dat ik ooit bezocht deed de volgende uitspraak, die ik nooit ben vergeten: “Inspraak zonder inzicht, leidt tot uitspraken zonder uitzicht”. Hij doelde daarmee op de manier waarop mensen met een verstandelijke beperking inspraak krijgen. Nicole van Troost schrijft in haar blog waarom ze zijn mening tot op de dag van vandaag deelt.

De spreker doelde met zijn uitspraak op de wijze waarop mensen met een verstandelijke beperking inspraak werd geboden ten aanzien van onderwerpen, waar zij eigenlijk geen goed inzicht in hadden. Deze inspraak werd geboden onder het mom van respect, maar de spreker bestreed dit en vond het respectloos. Ik deel zijn mening tot op de dag van vandaag.

Toen ik als communicatiedeskundige trainingen gaf in allerlei instellingen en voorzieningen, zag ik mensen (/begeleiders) vaak enthousiast aan de slag gaan met de nieuwe communicatiemogelijkheden, waarover ze leerden. Ineens bleken zij in staat een gesprek te voeren met degenen voor wie ze werkten, dankzij ondersteunende communicatiemiddelen, zoals onder meer foto’s en pictogrammen.

Consequenties overzien
De valkuil hierbij bleek veelal dat inspraak werd geboden, waar inzicht ontbrak. ‘Waar wil je wonen?’, ‘Wat wil je voor werk doen?’, het waren vragen waar menig persoon met een verstandelijke beperking eigenlijk geen antwoord op wist. Omdat ze de mogelijkheden niet volledig in beeld hadden, maar vaak ook, omdat ze de consequenties van hun keuzes niet konden overzien.

Wanneer je verstandelijke ontwikkeling vergelijkbaar is met dat van een kind van bijvoorbeeld vier jaar, dan kun je zo’n vraag eigenlijk nog niet beantwoorden. En, als je het wel doet, en de omgeving gaat dat antwoord voor jou realiseren, dan blijkt dat. Zo heb ik wel eens gehoord dat een man met een verstandelijke beperking graag ‘directeur’ wilde worden. Bij doorvragen bleek, dat hij een bureau met daarop een computer wenste.

Inspraak is dus pas respectvol, als er ook sprake is van inzicht in de betreffende kwestie. En dat doet mij dan meteen denken aan centra voor indicatiestellingen, zorgkantoren en diverse managers in de zorg. Allemaal veel inspraak, allemaal weinig inzicht. Niet respectvol voor de medewerkers van deze centra en kantoren…, ze overzien de consequenties van hun beslissingen duidelijk niet!

Mijn voorstel is dus om de inspraak over te laten aan degenen met inzicht: ouders, ervaringsdeskundigen, zorgmedewerkers en natuurlijk, aansluitend bij hun belevingswereld, de mensen met een verstandelijke beperking zelf.  |

Door Nicole van Troost, orthopedagoog en begeleider. Zij schrijft onder meer het weblog 'Dankbaar werk', waar deze aflevering als eerste in december 2009 verscheen.