De impact van echt kijken met de benadering van Jacques Heijkoop

Begin oktober is het alweer twee jaar geleden dat Jacques Heijkoop overleed. Tijdens mijn Z-opleiding sloeg zijn boek ‘Vastgelopen’ in als een bom. Het bracht een totaal andere benadering van zogenaamd probleemgedrag bij mensen met een verstandelijke beperking. Begeleider en Heijkoop-trainer Alida van Sambeeck schrijft voor Klik over de impact van de aanpak op haar manier van begeleiden.

Vijf oktober was het alweer twee jaar geleden dat Jacques Heijkoop is overleden. Eind jaren negentig ging ik als begeleider in de verstandelijk gehandicaptenzorg met onderdelen van de methode van Jacques Heijkoop werken. Als onderdeel van een kernteam gaf ik individuele begeleiding aan een blinde man die zichzelf zeer ernstig beschadigde. Een mooie, intensieve periode, waar ik goed op terugkijk omdat we werkelijk dingen wisten te bereiken.

Kostbaar
Later werd ik casemanager en volgde ik bij Heijkoop twee cursussen. Na afloop mocht ik mijzelf Heijkoop-trainer noemen. Helaas heb ik de methode Heijkoop oftewel ´Ontdekkend Kijken,’ niet veel in de praktijk kunnen brengen. Trajecten waren intensief en daardoor ook duur.

De organisatie waar ik voor werkte, maakte vanwege de kosten eigenlijk nooit gebruik van mijn kennis. Na een tijdje verliet ik gefrustreerd dat pad. Gefrustreerd omdat Ontdekkend Kijken, in mijn beleving, juist zoveel op kon leveren op de lange termijn.

‘Verandering in gedrag is niet af te meten aan hoe goed het gaat, maar aan de vermindering van frequentie en heftigheid van slechte momenten’

De methode verdween steeds meer naar de achtergrond en we zijn vele jaren verder. Toch maakte ik mij veel dingen eigen die ik van Heijkoop leerde. Bijvoorbeeld dat verandering in gedrag niet af te meten is aan hoe goed het gaat, maar aan de vermindering van frequentie en heftigheid van de slechte momenten. Dat je kunt spelen met verschillende rollen in je bejegening. Het verschil tussen iets kunnen of iets aankunnen. Dingen die ik dagelijks toepas in contact met cliënten.

Persoonsbeeld
En er is een ding waar ik nog vaak aan denk en graag deel met leerlingen en stagiaires. Na de eerste cursusdag van de basiscursus Heijkoop kregen we een opdracht: Neem volgende week een persoonsbeschrijving mee van een willekeurige client.

Ik zocht iemand uit die mogelijk interessant zou zijn. Een meneer met Downsyndroom, al op leeftijd. Bij deze meneer werd verandering in gedrag gezien, er was een vermoeden van dementie. Er waren woede-uitbarstingen, veel vragen en onbegrip.

Tijdens de tweede cursusdag werden de verschillende persoonsbeelden besproken. Jacques luisterde aandachtig zonder echt inhoudelijk te reageren. Daarna gaf hij een algemene reactie: “Al deze informatie zegt vooral veel over wát die client is.”

‘Wat maakt deze meneer tot wie hij is?’

Hij wendde zich tot mij. “Een oudere man met Down, vermoeden van dementie en van daaruit waarschijnlijk gedragsverandering. Wat zegt dit werkelijk over deze meneer? Wat maakt deze meneer tot wie hij is?”

Echt kijken
Verbluft keek ik hem aan en hij ging verder. “Het begint allemaal met aansluiten bij de client. Hoe wil hij aangesproken worden? Formeel of heeft hij een koosnaam? Spreekt hij in een dialect? Heeft hij bepaalde hobby’s, houdt hij van een grapje, is hij snel overdonderd, verveelt hij zich snel, welke dingen vindt hij spannend. Wat doet hij graag wanneer hij zicht terugtrekt?”

Eigenlijk zijn veel persoonsbeelden niet interessant, en als ik het verder doortrek maken we diagnoses misschien te belangrijk. Wanneer je namelijk goed kijkt, écht goed kijkt, weet je voldoende om wezenlijk contact te kunnen maken. En wezenlijk contact zorgt ervoor dat je weet wat de client nodig heeft, en dát contact is het vertrekpunt.

Ontdekkend Kijken: met oprechte interesse kijken en uitkomen bij de mens. Wat een ontdekking.  |