Cliënten die 'beestjes zien'

Sommige van mijn cliënten 'zien ze wel eens vliegen.' In de letterlijke zin bedoel ik dan. Het kunnen insecten zijn, maar ook andere diersoorten passeren de revue. Zo was laatst nog een cliënt er vast van overtuigd dat hij apen om zich heen zag. Ook heb ik wel eens iemand onder haar bed vandaan gehaald omdat zij op zoek was naar zwarte katten die door haar kamer zwierven.Door Monique van der Wolf, arts voor verstandelijk gehandicaptenIllustratie Josje van Koppen

Voor 'ze zien vliegen' bestaat een medische term, namelijk hallucinaties. Heb je een hallucinatie, dan geloof je echt dat je iets ziet, maar je bent de enige, de mensen om je heen zien niks. Bij plotselinge hallucinaties vraag ik een aantal dingen zeker na:

• Ik wil weten of de cliënt een wisselend bewustzijn heeft. Is hij soms wel en soms niet goed aanspreekbaar?.
• Daarnaast vraag ik naar verwardheid.

Als deze verschijnselen zich voordoen bij de patiënt, stel ik de diagnose delier. Naast de hallucinaties kunnen ook wanen ontstaan. Die zorgen er bijvoorbeeld voor dat de cliënt tegen bepaalde personen erg achterdochtig wordt.

Stil en teruggetrokken
Een delier is een plotselinge opkomende verwardheid. Als die gepaard gaat met onrust herken je het snel. Maar bij een delier kan iemand ook heel stil en teruggetrokken zijn. Dat valt minder op, waardoor de eerste paar uren of zelfs dagen niet duidelijk wordt wat er met hem aan de hand is.

Lichamelijke oorzaak
Hoewel alle symptomen psychisch zijn, is de oorzaak lichamelijk. Het lichamelijke onderliggende probleem kan van alles zijn. Bekende veroorzakers zijn een ontsteking van de blaas of luchtwegen. Maar ook uitdroging, pijn en een overvolle blaas veroorzaken vaak psychotische verschijnselen. Verder zijn (genees)middelen wel eens de boosdoener. Het gebruik van morfine kan voor grote problemen zorgen, evenals het afbouwen van slaap- of kalmeringsmiddelen. En het plotseling stoppen met (grote hoeveelheden) alcohol of andere roesmiddelen geeft ontwenningsverschijnselen. Dat heet delirium tremens.

Geheugenproblemen
Nog veel meer ziektes en ongemakken kunnen een delier veroorzaken. De kans op een delier is het grootst bij oudere, hulpbehoevende cliënten met geheugenproblemen. Ook gezichts- en gehoorproblemen vormen een risico. En wie eerder een delier heeft gehad kan het zomaar nog eens krijgen.

De behandeling lijkt logisch maar is soms o zo moeilijk. We moeten natuurlijk iets doen aan de lichamelijke oorzaak, dan verdwijnt het delier vanzelf. Alleen is het soms zoeken naar een speld in een hooiberg. Ondertussen is het zaak de cliënt zoveel mogelijk in het hier en nu op een rustige manier te begeleiden. Ook zijn dag- nachtritme wordt gewaarborgd, en dat alles vaak met medicamenteuze hulp. Wachtend tot de oorzaak is gevonden en behandeld.

Mieren
Als u deze zomer van alles ziet vliegen, en de mieren marcheren in kolonnes door de tuin, vraag dan even na of anderen dat ook zien. Zo ja, dan kunt u weer rustig verder genieten van het lekkere weer. |

Deze column van arts voor verstandelijk gehandicapten Monique van der Wolf staat in Klik van juni 2014.