Beter luisteren naar ongeletterden

Zorg­ver­le­ners moeten er beter op bedacht zijn dat veel patiënten het moei­lijk vinden hun eigen ge­zond­heids­si­tu­a­tie te be­grij­pen, en dat een grote groep niet goed kan lezen en schrij­ven. Tijd voor com­mu­ni­ca­tie met de patiënt is een ba­sis­ele­ment van goed medisch han­de­len en moet ook beloond worden. Dit schrijft de Ge­zond­heids­raad in zijn advies Laag­ge­let­terd­heid te lijf.

Bij op­lei­den en na­scho­ling van pro­fes­si­o­nals zou meer aan­dacht moeten zijn voor ef­fec­tie­ve com­mu­ni­ca­tie met laag­ge­let­ter­de patiënten.In het gezondheidsbeleid staan de keuzemogelijkheden van patiënten voorop. Uitgangspunt is dat patiënten zo veel mogelijk zelf de zorg willen regisseren en dat mensen verantwoordelijk zijn voor eigen keuzes, bijvoorbeeld in leefstijl. Dat veronderstelt goede vaardigheden om informatie over de eigen gezondheid te krijgen, te begrijpen en te gebruiken om beslissingen te nemen. In werkelijkheid zijn patiënten minder in staat tot rationele keuzes dan het ideaalbeeld suggereert. Dat komt deels doordat ziekte kwetsbaar maakt en onvermijdelijk zorgen en onzekerheden meebrengt.

Effect bezuinigen
Daarbij komt nog dat een grote groep mensen laaggeletterd is. Anderhalf miljoen Nederlanders hebben moeite met informatie uit teksten en formulieren. Ook hebben zij problemen met rekenen. Laaggeletterden rapporteren vaker een matige of slechte gezondheid. Zij zullen dus oververtegenwoordigd zijn onder patiënten. De Gezondheidsraad roept de minister op om bij de evaluatie van het gezondheidsbeleid nadrukkelijk te kijken naar eventuele (negatieve) effecten van maatregelen op laaggeletterden.

Communicatie kost tijd
Betere communicatie met de patiënt kost extra tijd, erkent de raad, maar deze investering verdient zich terug doordat de zorg aan doeltreffendheid en doelmatigheid wint. Dat het belangrijk is om tijd uit te trekken om met een patiënt te praten, zou sterker moeten doorklinken in de bekostiging. De raad pleit voor invoering van ‘kijk- en luistergeld’.

De publicatie Laaggeletterdheid te lijf is een uitgave van het Centrum voor Ethiek en Gezondheid en is te downloaden op de site van de gezondheidsraad.