Beleving van de oorlog bij mensen met een verstandelijke beperking

Zojuist loop ik een woongroep binnen waar ik een afspraak voor een observatie heb ingepland. Rosalie doet de deur open. Ze heeft een licht verstandelijke beperking en woont al bijna tien jaar binnen deze voorziening. Rosalie beleeft de wereld intens, zo ook nu er een oorlog dichtbij is.  |  Illustratie Joep Bertrams

Rosalie beleeft de wereld ten volle. Dat kun je wel zien aan haar kamer. Deze is vol glitter en glamour. Met kleuren, regenbogen en veel roze. De ‘hello kitty’s’ staren mij allemaal vrolijk aan.

Zelf is ze gekleed in allemaal lagen kleding. Hoe feller de kleuren, hoe beter het is. Om haar nek draagt ze een regenboogsjaal. Misschien wel een beetje ter bescherming, omdat alles zo op haar af komt.

‘Als er verdriet is of boosheid dan is ze ook hartverscheurend in heel haar zijn’

Rosalie heeft, ondanks haar praktische zelfstandigheid, haar begeleiders altijd nodig om met haar emoties om te gaan. Ze heeft vaak behoefte aan wat troost, iemand die naast haar staat als het erg ingewikkeld wordt en die vervolgens weer wat richting geeft aan het dagelijks leven. Over het algemeen heeft ze een goede stemming, maar als er verdriet is of boosheid dan is ze ook hartverscheurend in heel haar ‘zijn’.

Heel erg
Zo ook nu. Er is oorlog en die is heel dichtbij. Er komen allemaal vluchtelingen onze kant op. Dit is heel erg, zo vertelt ze. Want daar zijn moeders en baby’s bij. Intussen wijst ze naar één van haar babypoppen, die in een kinderwagen altijd met haar mee rijden.

Als het oorlog is dan heb je geen eten en kun je ook nergens slapen. Zelf is ze gelukkig dat ze een eigen kamer heeft en niet weg hoeft. Want ze kan niet al haar spullen meenemen. Zo overpeinst ze de hele situatie, terwijl ze ondertussen haar eigen baby’s aan het verzorgen is.

Ik luister en inmiddels zijn er ook andere bewoners van de groep aangeschoven. Iedereen weet wel iets over oorlog. De begeleidsters hebben er intussen thee en koffie bij geschonken. Het zit iedereen hoog.

Helpen
Het is een gruwelijk onderwerp, maar toch geniet ik van de manier waarop het bespreekbaar is in deze groep. Er wordt tijd voor genomen om naar elkaar te luisteren en om dingen uit te spreken. Het voelt heel warm. Als alle ‘erge’ dingen de revue zijn gepasseerd ontstaat er ineens een andere sfeer. Deze slaat om in ‘hoe kunnen we vluchtelingen helpen’.

Er komen allerlei ideeën op tafel. “We kunnen geld inzamelen of lege statiegeld flessen ophalen, of tekeningen maken en verkopen voor de oorlog, we kunnen iets bakken of misschien willen ze hier wel wonen. Er is tenslotte een kamer vrij.”

De begeleiders nemen alle initiatieven heel serieus. Ze worden opgeschreven en aan het prikbord gehangen. Dan kunnen ze er nog even over nadenken en verder uitwerken. Er wordt meteen een afspraak gemaakt met elkaar en over twee dagen komen ze er op terug. Iedereen is het hiermee eens en als ze nog nieuwe ingevingen krijgen, dan mogen ze die op het bord erbij tekenen of schrijven.

Illustratie Joep Bertrams

Vervolgens is het weer tijd om verder te gaan met de dagelijkse gang. De kopjes worden afgeruimd, er moeten boodschappen worden gedaan. Rosalie bedekt haar babypoppen met een mooi regenboogdekentje. Zo zijn ze warm en beschermd. Op haar eigen spelende manier geeft ze vorm aan alle overweldigende emoties en ervaringen.

Hierna lopen we de deur uit, het zonnetje in. Gelukkig leven we in een veilig land, waarin genoeg ruimte is om iets voor een ander te kunnen betekenen. Ieder op zijn eigen mooie wijze en met zijn eigen mogelijkheden.  |  Margreet Pereboom