Ateliers verstandelijk gehandicapten zijn financieel kwetsbaar

Duizenden mensen met een verstandelijke beperking maken dagelijks kunst in dagbestedingsateliers. Ze beeldhouwen, schilderen, maken keramiek, muziek, theater of dansvoorstellingen. De komende periode worden de ateliers geconfronteerd met grote veranderingen op beleids- en financieel gebied. Een groot deel van de ateliers is daar niet goed op voorbereid.

Stichting Special arts liet onderzoek doen naar financiële weerbaarheid van de kunstateliers voor mensen met een verstandelijke beperking. De uitkomsten zijn verwerkt in een handreiking.

Het onderzoek bestaat uit twee delen: interviews met begeleiders van vijf ateliers over hun werkwijze. En een enquête onder tachtig dagbestedingsateliers. 90% van de ateliers die meededen zijn verbonden aan een instelling. De begeleiders hebben beperkt inzicht in de geldstroom. 30% van hen kon geen antwoord geven op de vraag waar de inkomsten voor het atelier vandaan komen. Ze houden zich niet bezig met financiën, die worden geregeld door de zorgorganisatie. De onderzoekers vinden dat dit gebrek aan kennis de ateliers kwetsbaar maakt bij grote veranderingen.

Inkomsten
De meeste inkomsten van de ateliers verbonden aan een instelling komen uit zorgvergoedingen, bij middelgrote ateliers is dat 67%. Het is nog steeds onduidelijk hoe gemeentes, die straks verantwoordelijk worden voor een deel van de financiering, hun nieuwe taak zullen uitvoeren. Uit de enquête wordt duidelijk dat de helft van de ondervraagden in instellingsateliers op de hoogte is van de aanbestedingsprocedure, dat 57% een Wmo-aanbod in voorbereid heeft, en dat 73% al contact heeft gehad met de gemeente. Bij teruglopende inkomsten verwachten de ateliers door hun overkoepelende organisatie welwillend te worden behandeld, omdat zij als een visitekaartje voor de instelling worden beschouwd.Bij de zelfstandige ateliers liggen de percentages aanzienlijk lager: 60% is niet op de hoogte, heeft geen aanbod, en heeft nog geen contact gehad. Deze zelfstandige ateliers zijn voor 80% van hun inkomsten afhankelijk van cliënten met een persoonsgebonden budget, dat maakt hen extra kwetsbaar.

Commerciele activiteiten
Instellingsateliers steken weinig energie in commerciële activiteiten. Ze worden vooral bestuurd vanuit het zorgprincipe. Artistieke ontwikkeling van cliënten komt op de tweede plaats. Bijna alle ateliers hebben wel betaalde begeleiders met een kunstzinnige opleiding in dienst. Hoe groter het atelier, hoe meer begeleiders met een zorgopleiding er werken. De onderzoekers vinden het aannemelijk dat als er meer aandacht is voor kunstzinnige ontwikkeling, de kwaliteit van de producten beter wordt. De opbrengst uit verkoop zou dan ook hoger worden.

Onrechtvaardig
Instellingsateliers krijgen inkomsten uit zorgvergoeding, en de verkoop van kunstvoorwerpen. Bij grote ateliers vormt verkoop 3 tot 4 % van de totale inkomsten. De vergoeding voor de kunstenaars bij verkoop of verhuur van kunstproducten is bij de instellingsateliers minimaal. Dit wordt over het algemeen onrechtvaardig gevonden.

Er wordt weinig samengewerkt tussen ateliers van verschillende instellingen. Als dat meer gebeurt, dat zou kunnen leiden tot een efficiëntere bedrijfsvoering, aldus de onderzoekers.

Toekomst en perspectief voor dagbestedingsateliers. Handreiking voor versterking van de financiële weerbaarheid. Met een onderzoeksverslag en een checklist voor ateliers. Uitgave van Special arts.

foto abrona