Oorzaak verstandelijke handicap beter op te sporen

Bij veel mensen met een verstandelijke handicap kan de genetische oorzaak niet worden gevonden. Artsen en wetenschappers van het Universitair medisch centrum St Radboud in Nijmegen onderzochten honderd van deze patiënten met een nieuwe genetische techniek (exoomsequencing), met opmerkelijke resultaten.

Ze vonden bij dertien patiënten alsnog een bekende genetische oorzaak. Daarnaast vonden ze drie nieuwe genen en negentien kandidaatgenen. Op basis van de resultaten adviseren de onderzoekers om 'exoomsequencing' standaard te gebruiken in de diagnostiek voor verstandelijke handicaps. Het artikel met de resultaten van het onderzoek zijn gepubliceerd in het New Engeland journal of medicine (Nejm).

Ongeveer twee procent van de Nederlandse bevolking heeft een verstandelijke handicap. Die handicap kan bijvoorbeeld ontstaan door zuurstofgebrek tijdens de geboorte, maar vaak spelen genetische factoren een rol. Onderzoekers denken dat er ongeveer 1000 genen zijn die, als er een foutje (een mutatie) in zo'n gen zit, een verstandelijke handicap kunnen veroorzaken. Van die 1000 genen kennen we er inmiddels 250.

Ouders
"Ouders die met hun verstandelijk gehandicapte kind bij ons komen, willen graag de oorzaak weten", zegt klinisch geneticus Tjitske Kleefstra. "Is het gemuteerde gen bekend, dan kunnen we behandeling uitstippelen die het beste aansluit bij het kind. Bovendien is de oorzaak voor veel ouders ook belangrijk om wel of niet voor een volgend kind te kiezen. Soms is de kans op herhaling groot, vaak ook niet. Door genetisch onderzoek proberen we daarin ook duidelijkheid te verschaffen."

In één keer
Bij minder dan de helft van de patiënten met een verstandelijke handicap wordt de genetische oorzaak gevonden. Geneticus Joris Veltman: "Voor een deel komt dat omdat we nog maar 250 van de 1000 genen kennen. Maar het heeft ook met de methode van het onderzoek te maken. Tot voor kort konden we bij iedere patiënt hooguit een stuk of vijf genen onderzoeken."

Met de introductie van de exoomsequencing, waarmee in één keer alle genen in kaart worden gebracht, is het diagnostisch onderzoek compleet veranderd.

Sneller
De Nijmeegse artsen en onderzoekers selecteerden honderd patiënten met een ernstige verstandelijke handicap, bij wie het tot dusver uitgevoerd onderzoek uiteindelijk geen diagnose had opgeleverd. Van zowel de patiënten als hun ouders brachten de onderzoekers met exoomsequencing álle genen in kaart.

Kleefstra: "Deze methode is prettig voor de patiënt en de ouders, want de techniek leidt niet alleen sneller maar ook vaker tot resultaten. Als we exoomsequencing meteen inzetten, kunnen we ook veel van het huidige onderzoek – dat soms behoorlijk belastend is - laten vervallen."

Lees meer op de site van het Umc St Radboud