Column De Dokter: Au! Een aambei

Voor sommige kwaaltjes hoef je echt niet per se verstandelijk gehandicapt te zijn. Bijna wekelijks zie ik problemen waarvan bijna iedereen wel eens last heeft. Het verschil met de algemene bevolking blijft natuurlijk dat sommige van mijn patiënten niet precies kunnen vertellen waar ze last van hebben.

Zo kan het ontdekken en behandelen van een alledaags, voor velen gênant probleem, toch de nodige hersenkrakers opleveren. "Piet brult zo als hij op de wc zit. Hij zit daar ook langer dan normaal. Nee, zijn poep kunnen we niet zien, hij spoelt zelf door. We hebben wel eens wat bloed op een wc-papiertje gezien. Ook krabt hij de laatste tijd veel tussen zijn billen." Bij zo'n verhaal denk ik aan een aantal mogelijkheden. Het kan best dat Piet last heeft van verstopping, maar het bloed op het wc-papiertje en de jeuk tussen zijn billen kunnen ook wijzen op een aambei.

Persen
Een aambei is een uitstulping van een bloedvat in het onderste gedeelte van de darmen. Aambeien ontstaan vanuit zwakke plekken in de darmwand. Door persen raakt een zwakke plek geïrriteerd en ontstaat een zwelling: een aambei. (Te veel) persen gebeurt meestal wanneer iemand niet goed kan poepen en last heeft van obstipatie. Doordat de patiënt vanwege de pijn van de aambei zijn ontlasting ophoudt, kan de obstipatie verergeren.

Verdovend middel
Die aambei moeten we dus verhelpen. Als eerste proberen we de ontlasting zachter te maken, door de patiënt extra vezels en meer vocht te geven. We hopen dat de hij daardoor minder hoeft te persen zodat de aambei vanzelf kan verdwijnen. Tegen de pijn geef ik lidocaïne-zalf, waarin een klein beetje verdovend middel zit. Van de zalf zelf gaat de aambei niet weg. Hij zorgt er wel voor dat het poepen minder pijnlijk wordt, zodat de cliënt minder geneigd is zijn ontlasting op te houden.

Weerbarstig
Het smeren van dit zalfje lijkt niet heel lastig, maar de praktijk is weerbarstig. Zo vertelde een collega-arts de volgende anekdote. Een patiënt met een lichte verstandelijke beperking kreeg het lidocaïne-zalfje mee naar huis. Bij controle een week later vroeg mijn collega hoe het was gegaan. De patiënt vertelde dat hij het zalfje maar één gebruikt had en daarna niet meer. vroeg de dokter. Het antwoord was simpel: mijn vingers ruiken naar poep als ik de zalf heb ingesmeerd. Na het advies om plastic handschoenen aan te trekken bij het aanbrengen van de zalf, ging het een stuk beter met het smeren, en met de patiënt.

Drastische ingreep
Als de aambei met al deze maatregelen niet verdwijnt, en hij groot en pijnlijk is, moeten we tot een drastischer ingreep besluiten. Dat doe ik niet zelf, dat doet een chirurg. Meestal wordt de aambei met een elastiekje afgekneld. Hierdoor sterft hij af en verdwijnt. Wel is het dan zaak de ontlasting goed dun te houden, anders heeft de cliënt op een andere -of dezelfde - plek, zo weer een nieuwe aambei. * Monique van der Wolf

Deze column van Arts voor verstandelijk gehandicapten Monique van der Wolf staat in Klik van juni 2012.