Als het leven op is

Het einde van het leven kondigt zich op verschillende manieren aan. Soms is dat een ziekte waarvan iemand niet meer kan genezen, zoals bijvoorbeeld kanker. Wat je ook doet, niets helpt om de patiënt te laten overleven. Soms komt het einde komt heel plotseling en abrupt, zoals bij een hartaanval. Of je treft iemand op een ochtend overleden aan in bed. Ook komt het overlijden wel eens als een bevrijding, iets waarvoor we dankbaar zijn.Door Monique van der Wolf, arts voor verstandelijk gehandicaptenIllustratie Josje van Koppen

In ons vakgebied gaan nogal wat cliënten geleidelijk achteruit. Net als Tom. Hij heeft het syndroom van Down. Vroeger woonde hij in een woning in de wijk. Daar redde hij zich prima met een klein beetje hulp. Een paar jaar geleden werd Tom vergeetachtig. Ook kreeg hij pijn in zijn versleten heupen. Een operatie was geen optie vanwege zijn intense angst voor ziekenhuizen. Hij liep steeds moeilijker, maar dwaalde toch vaak door zijn buurt.

Achteruitgang
Zijn achteruitgang maakte een verhuizing naar het instellingsterrein nodig. Daar raakte hij steeds meer in de war. Lopen deed hij niet meer, hij had veel pijn aan zijn heupen. Meestal lag hij in bed of zat hij in zijn aangepaste rolstoel. Zijn familie, die hem dikwijls bezocht, herkende hij niet meer, en ook wist hij niet meer wie zijn begeleiders waren. Vroeger genoot hij van muziek, maar als je nu zijn lievelingsmuziek aanzette reageerde hij niet. Het eten werd lastiger. Tom verslikte zich veel, ook al was alles gemalen en ingedikt. Als gevolg van het verslikken had hij vaak een longontsteking.

Doelloos lijden
Iedereen was het erover eens dat de kwaliteit Toms leven flinterdun werd. Zijn leven was een doelloos lijden geworden. Hoe konden wij hem nog helpen?

Dat je als dokter veel ziektes kunt behandelen hoeft niet te betekenen dat je dat altijd moet doen. Juist een behandeling níet starten, kan één van je taken als dokter zijn. Iemand altijd maar willen genezen kan soms ook schaden.

Tom kreeg sneller achter elkaar een longontsteking. Die werd elke keer weer behandeld, waardoor hij na de kuur even opknapte. Niet lang hoor, hooguit een maandje, en dan had hij weer een nieuwe longontsteking.

Ontsnapping
We spraken af dat het mooi was geweest voor Tom. Bij de eerstvolgende longontsteking zouden we hem geen antibiotica geven. Daardoor zou Tom overlijden. Zijn ontsnapping uit het leven zoals hij dat toen leefde. Twee weken later was het zover. Tom verslikte zich. De volgende dag kreeg hij koorts en moeite met ademen. Opnieuw had hij een longontsteking. Alleen kreeg hij nu geen antibiotica. Dat je iemand niet geneest betekent natuurlijk niet dat je hem in de steek laat. Met paracetamol en morfine werd Tom rustig. Hij zakte steeds verder weg, zonder pijn, zonder last. Rustig overleed hij, met zijn familie en begeleiders om zich heen. Wat een mooi einde, wat een rust voor Tom. |

Deze column van arts voor verstandelijk gehandicapten Monique van der Wolf staat in Klik editie 4.